Ik besta, maar klopt dat wel?

In Frankrijk en vooral in Parijs zie je ze overal: stickers en affiches met de tekst J’existe, oftewel Ik besta. Op de foto zie je er een op een viaduct in Oost-Frankrijk. Ik plaatste die op Instagram en raakte er enigszins gebiologeerd door toen ik er een bijschrift bij wilde verzinnen.

J’existe. Wat zou er eigenlijk mee bedoeld worden? Waar zou het affiche toe dienen? Ik googelde maar werd daar niet veel wijzer van. Iedereen zag de affiches maar niemand wist waarom. Op een forum suggereerde iemand dat het ging om een solidariteitsactie met Palestijnen. Dat lijkt me dan wel een erg vage actie. Maar goed, het is Frankrijk dus wie weet.

Zou het een campagne zijn van existentialisten? Ik was vroeger existentialist, toen ik nog jeans met wijde pijpen droeg en een zakhorloge aan een ketting, maar weet niet of ik dat nu nog durf te zijn, om het zo te zeggen. Bovendien is ‘ik besta’ volgens mij meer Descartes (ik denk, dus ik besta) dan Sartre (de hel, dat zijn de anderen).

Ik sloeg er How The French Think op na en las dat Cartesianen, zoals de aanhangers van Descartes zich noemen, activisten en revolutionairen zijn. Volgens hen heeft zijn filosofie ons in staat gesteld te denken dat we de wereld kunnen veranderen. Dat heeft natuurlijk niet altijd goed uitgepakt. Stalin was de ultieme Cartesiaan, aldus de communistische schrijver Jean-Richard Bloch. Hij bedoelde het als compliment. De Verlichting die Descartes in gang zette heeft ook vreemde kostgangers gebaard.

Dat was leuk om te weten, maar zoals wel vaker met filosofie had ik er niet direct wat aan.

Ondertussen riep het fenomeen andere filosofische vragen op. Ik besta, zegt het affiche maar als niemand weet wie de ‘ik’ is, zo vroeg ik me af, bestaat die dan wel? Is het kenmerk van bestaan niet dat anderen dat weten? Ik dacht aan de beroemde vraag: “Wanneer een boom in een verlaten bos omvalt, en er is geen dier om het te horen, maakt het dan een geluid?” Oftewel is J’existe misschien een paradox? Bestaat de ik van het affiche eigenlijk helemaal niet? Dat zou nog eens wat zijn.

Van How The French Think leerde ik dat Fransen dol zijn op paradoxen. De paradox is in dat land eigenlijk de ultieme waarheid. Daar geloof ik zelf ook wel in. Omdat iets zo is, is het vaak niet zo, luidt mijn favoriete stelling. Een theorie waar ik natuurlijk geen praktisch voorbeeld van kan geven, alleen al omdat dat in strijd zou zijn met de stelling.

Dat is toch mooi van Frankrijk, dat je een kreet ziet als J’existe en aanvankelijk reageert met ‘ja natuurlijk, stating the obvious’ maar dat hoe langer je er over nadenkt hoe meer je tot het besef komt dat het misschien wel helemaal niet waar is. Wat natuurlijk weer volledig in strijd zou zijn met die beroemde spreuk van Descartes. Het klinkt overal absurd maar niet in Frankrijk. Het is niet voor niets dat Fransen graag discussiëren over de vraag of Descartes zelf eigenlijk wel een Cartesiaan was.

Wat een heerlijk land. Blij dat het bestaat.

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.