Een vriendin vroeg of ik mee wilde naar een performance over de dood en begrafenis. Nou heb ik een enorme hekel aan de dood. Ik heb er geen verstand van en wil dat als ervaringsdeskundige ook graag zo houden. Aan de andere kant vond ik de uitnodiging een eer, is ze een vriendin die alles leuk maakt en was het tijd om weer eens uit m’n comfort zone te stappen, voor zo ver ik die heb.

‘Ja, gezellig!’

Ik zou me er gewoon enthousiast instorten.

We moesten in een gang wachten, tussen een gezelschap van ik schat dertig allemaal nogal artistieke mensen. Aan de muren hingen A4-tjes, sommige beschreven. Aan touwtjes viltstiften ernaast. Spijt is wat een paard schijt, schreef de vriendin op een leeg vel. Een krachtige uitspraak waar ik om moest lachen maar omdat we op een serieuze gelegenheid waren beland – ik kon althans geen lachebekje bespeuren – probeerde ik er toch diep over na te denken. Scheidt, schijt. Goh, dat was me nooit zo opgevallen.

Ik pakte een viltstift en leverde mijn eigen bijdrage: Niets is nieuw. Daar was ik vooral tevreden over omdat het een ontsnapping was uit de druk origineel te zijn. Al moet ik eerlijk bekennen dat ik toch een nanoseconde dacht dat nooit iemand eerder dit bedacht had. Zoals je soms bij een blik in de spiegel in een flits kunt denken dat je aantrekkelijk bent. Wat een idiote gedachte is ook al omdat je alleen aantrekkelijk bent voor anderen. Je weet hoe het afliep met Narcissus.

Vroeger, toen ik jong was en me nog tekort voelde schieten door een gebrek aan schoonheid, vroeg ik me af of mooie mensen weten dat ze mooi zijn en hoe dat dan zou voelen. Tot ik ooit de mooiste man tegenkwam. Althans dat was hij geweest. Op de cover van glossy magazines, de cat walks van Parijs. Nu zag hij er uit als een zwerver, met ogen die dreven in sterke drank, zijn huid was als een asbak. Hij doet het expres, verzekerde iemand me. Hij werd er gek van dat iedereen hem mooi vond en niemand luisterde naar wat hij te zeggen had. Schoonheid kan je de dood injagen. Sindsdien heb ik een betere relatie met de spiegel.

We stonden bij een deur in de gang, lekker vooraan. Uit de boxen klonk indringende, mysterieuze muziek en een stem begon een tekst voor te dragen. Zachtjes, in het Engels en met een echo. Ik kon het niet verstaan. Versta jij het, fluisterde ik. De vriendin knikte en herhaalde iets over ademhalen. Ik zweeg en luisterde verder naar het onverstaanbare. De rest van het publiek was ook uiterst geconcentreerd. Ik vroeg me af of de hele voorstelling zo zijn, een uur in een gang staan. Als het om performances gaat, sta ik nergens van te kijken.

Een vrouw riep na enige tijd dat we haar moesten volgen naar de zaal. Ze stond aan de andere kant van de gang waar ook een deur bleek te zijn dus we kwamen toch als laatsten binnen in de verduisterde performanceruimte. Iedereen zat inmiddels in een kring rond een enorme witte ballon die in het midden van de zaal hing, op de plek gehouden met touwen en contragewichten. Er waren geen stoelen. Je kreeg een deken, bij wijze van kussen. Ik liep naar het enige lege plekje in de cirkel en ging op de grond zitten. Een medewerker kwam op me af en zei dat die plek vrijgehouden moest blijven. Ik had het kunnen weten, daarom was die natuurlijk leeg gebleven.

Met het gepaste gevoel van domheid en ongemak waar dit soort performances je al snel mee opzadelt, liep ik naar een van de wanden en ging zitten. Buiten de kring, met m’n rug tegen de muur. Net het leven zelf.

De zaal was schaars verlicht en gevuld met theaterrook, de enorme ballon ontnam het zicht op de helft van de ruimte. Er ging iemand dansen, dat was duidelijk een performer. Het was alsof een heel snelle dans extreem vertraagd werd uitgevoerd. En dan weer andersom. Ik legde me er bij neer dat ik er niets van begreep en dat waarschijnlijk zo zou blijven. Ik nam een ontspannen houding aan, voor zo ver ik dat kon in deze positie, en ging wachten op mijn gevoel. Kijken, niets denken, ondergaan. Dat was nog niet gemakkelijk want de dansers bewogen rond de ballon waardoor ze de helft van de tijd uit zicht waren.

Dat hield ik ongeveer een minuut of 5 vol. Ik zag iedereen aandachtig naar de performance kijken en vroeg me af wat zij zagen of voelden. Wat ervoeren zij dat ik miste. Daar kwam ik vanzelfsprekend niet achter. Ik had natuurlijk de tekst moeten lezen waarmee de performance werd aangeprezen maar ik was afgehaakt bij het woord begrafenis. Dat stond in de eerste zin. Ik probeerde nu zelf maar wat te bedenken langs de lijnen van het thema. Ik keek naar de anderen. Je weet nooit wat iemand denkt als die dood gaat. Zouden de gedachten langzaam verdampen of is het meer als een lichtschakelaar, floep, uit?

Een performer gaf een kaartje aan mijn vriendin. Ik kon niet lezen wat er op stond, want kleine zwarte letters op een donkere achtergrond en geen licht en ook geen leesbril. Communicatie was niet mijn sterkste punt vanavond. Zij kon het wel en ik voelde de herbevestiging dat ik op een plek was beland waar ik niet thuishoor.

Het bleek een selecte uitnodiging om onder de ballon te gaan liggen. Dat deed ze en enkele anderen ook. In een stervorm. Het zag er uit als een zelfmoordsekte. Ik fantaseerde daar nog even over door. Hoe ik per ongeluk hier was beland en nu getuige was van een rituele massamoord. Niemand zou me geloven. Dat is altijd mijn grote vrees. Sommige mensen zijn bang voor de dood. Ik niet want de dood hoef je niet na te vertellen. Als ik ergens bang voor ben is het dat iets me overkomt en daarna niemand me wil geloven. Een angstaanjagende eenzaamheid. Terwijl ik toch graag alleen ben.

Een performer duwde tegen de ballon, er rimpelden lichtgolven over het doek. Het was een mooi, betoverend gezicht. Na een paar minuten kroop het liggende deel van het publiek weer onder de ballon vandaan. De vriendin kwam naast me zitten. We zwegen om de dodelijke stilte niet te verstoren.

De voorstelling ging verder zoals hij eerst was. Hoe lang ging dit nog duren? Ik dacht aan een film die ik nog niet helemaal afgekeken had. Hoe die verder zou gaan. Toen ik daar klaar mee was begon ik te testen hoe lang ik mijn adem in kan houden. Ik perste mijn lippen op elkaar en telde. 10, 20, 30…. Dat ging goed. Ik moest de 60 kunnen halen. Maar bij 40 werd het ineens spannend. De druk om te ademen nam toe. 50. Ik kon het halen. Ik moest het halen. 60. Poooehhh. Ik hapte naar lucht, hijgde. Alsof ik op de sportschool was. Dat was een vreemde ervaring want ik was roerloos blijven zitten. Zou ik m’n conditie op deze manier kunnen verbeteren? Hoe lang moet je je adem in kunnen blijven houden? Toen ik weer rustig was deed ik nog een poging en kwam tot 80, mijn benen spartelden.

Ik tikte met mijn achterhoofd zachtjes tegen de muur. Nieuwe gedachte. Het is niet mogelijk om jezelf te wurgen maar zou je jezelf tegen een muur een schedelbasisfractuur kunnen slaan? Ik bedacht dat je een scherpe ijzeren pen in de wand kunt bevestigen en daar dan je achterhoofd op kunt slaan. Net als in een film gebeurt als de boef plots dood moet.

Een performer kwam op me af en gaf mij nu een kaartje. Ik stond op en liep naar de ballon. Er was nog een plekje vrij. Ik kroop onder de installatie en voelde hoe alles uit mijn zakken viel, telefoon, oordopjes. Ook dat nog. Niets laten merken. Het sacrale niet verstoren. Ik keek door het gat de ballon in die van binnenuit verlicht werd. Een schaal met water zorgde voor de rimpeling van de stralen. Er was verder niets te zien. Als toeschouwer was het beeld beter geweest.

Het was sneller voorbij dan ik dacht. Ik ging weer tegen de muur zitten maar nog voor ik het prettige gemijmer kon hervatten, stopte de muziek. De aanwezigen begonnen te applaudisseren, ik klapte mee omdat ik niet de indruk van protest of ontevredenheid wilde wekken.

We liepen naar buiten. Op straat zaten mensen op terrasjes. Ze lachten naar elkaar, viel me ineens op. De dood doet daar niet aan.

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een zeer persoonlijke nieuwsbrief over wat ik de voorbije week zag, las, meemaakte en dacht. Abonneer je hier gratis.