Meteen bij het begin van Saint Omer bekroop me al het gevoel dat ik te weinig geestelijke bagage heb voor deze film. Alsof ik aan de voet van de Mount Everest mijn rugzak open en zie dat ik voor een strandvakantie heb gepakt.

De film, die gaat over het waargebeurde verhaal van een vrouw die haar 15 maanden oude kind heeft vermoord, opent met een Parijse collegezaal waar beelden worden geprojecteerd van vrouwen van wie het hoofd kaal geschoren wordt op bijltjesdag vanwege hun liefdesrelaties met Duitse militairen. Onderwijl becommentarieert de hoofdpersoon Rama, gespeeld door Kayije Kagame, voor haar studenten de betekenis van de scènes aan de hand van de tekst Hiroshima, mon amour van Marguerite Duras.

Ik ken die schrijfster en het boek alleen van naam dus ik had het gevoel dat me hier wat ontging. De maakster van de film, Alice Diop, speelt ook precies met dat gevoel van tekortschieten. Ergens verderop in de film gaat het ineens over Medea, een vrouw uit de Griekse mythologie. Je kunt er niet van uit gaan dat iedereen dat verhaal kent, zegt een stem aan de telefoon. Inderdaad, dacht ik, want ik ken de naam maar het verhaal en betekenis wilde me niet te binnen schieten. Het is een Franse film dus je begrijpt, het wordt verder ook niet uitgelegd. Later kwam ik er achter dat zowel Duras als Medea de fundamenten van deze film vormen.

Voeg daarbij dat het ook nog over Wittgenstein en de verborgen wetten van de genetica gaat en je begrijpt dat ik zat te kijken alsof ik met mijn vingertoppen aan de rand van de afgrond hing. En net als in die situatie duurde het ook allemaal wel erg lang.

Toch heb ik ook met veel interesse en verwondering genoten en op een gegeven moment, bij een van de ontknopingen, zwollen er zelfs tranen in mijn ogen.

Saint Omer wordt door critici geprezen als een intellectueel meesterwerk en het is ook duidelijk de bedoeling van de maakster die prestatie te leveren. Daar gaat de film misschien zelfs over. Het is het speelfilmdebuut van de gevierde documentairemaakster Alice Diop en lijkt ook wel erg autobiografisch.

Rama is niet alleen universitair docent maar ook schrijfster en in die functie reist ze vanuit Parijs af naar het voor Parijzenaars erg verre Saint-Omer, aan de grens bij België, waar het guur en koud is en een jonge vrouw terechtstaat. De film speelt zich grotendeels in de rechtszaal af. Ik realiseerde me plots dat ik nog nooit een Frans rechtbankdrama heb gezien. Zo wist ik niet dat Frankrijk juryrechtspraak heeft. Ook de rol van rechter, advocaat en aanklager zijn iets anders dan in de Amerikaanse drama’s waar je in Nederland zo mee overvoerd wordt.

De jonge moeder is afkomstig uit Senegal, net als de schrijfster. Meteen al bij het begin bekent ze de moord. Ze heeft haar kind in zee verdronken. Vervolgens gaat het er om hoe ze tot die daad gekomen is.

Er komen in de film amper mannen voor, op de aanklager na die hard van leer trekt tegen de verdachte en de minnaar van de vrouw, een oudere man die haar verwaarloosde en ondertussen getrouwd was met een andere vrouw. De mannen zijn beiden wit.

Het verhaal roept de vraag op of de verdachte het ooit goed had kunnen doen. Ze staat daar in de beklaagdenbank, alleen en eenzaam. Weliswaar zit haar moeder ook in de zaal maar die lijkt ze ontgroeid terwijl haar nieuwe omgeving haar niet accepteert, ongeacht hoe ze zich inspant. Ze zal altijd tekortschieten.

Je begrijpt, dit gaat over migratie, racisme en het web van onrecht en ongemak dat daaromheen gesponnen is. Het gaat ook over vrouwen versus mannen, over wit versus zwart, over wraak versus wanhoop en dan nog wat lagen. De hoofdrolspeelsters spelen tegelijkertijd beiden nogal afstandelijk en spreken het hoogste Frans. Alsof ze de nieuwe adel zijn. De film biedt voldoende stof om jarenlang collegezalen mee te vullen.

Gaat dat ook gebeuren? En zo nee, ligt dat er dan aan dat de maakster een zwarte vrouw is? Of is het juist andersom? Is de film eigenlijk een tikkeltje te pretentieus maar wordt die kritiek ingeslikt? Of heb ik gewoon met zes anderen in de bioscoop op zaterdagavond de voorpremière van een klassiek meesterwerk gezien dat me de rest van mijn leven bijblijft? Het kan allemaal.

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een persoonlijke nieuwsbrief over wat ik de afgelopen week zag, las, hoorde en dacht. Fijn als je die wilt ontvangen. Abonneer je hier gratis. Dank je wel.