De afgelopen week bezocht ik de Biënnale van Venetie, de belangrijkste tentoonstelling van hedendaagse kunst ter wereld waar honderden zo niet duizenden kunstwerken te zien zijn ingezonden door tientallen landen.
Er was een paviljoen waar ik veel langer dan gebruikelijk bleef hangen, wel meer dan een uur. In het Franse paviljoen heeft Sophie Calle een geniale tentoonstelling ingericht rond een enkele e-mail. Het is de e-mail die ze kreeg van haar vriend en waarin hij de relatie uit maakt. De tekst die een enkel a4-tje beslaat eindigt met de woorden ‘zorg goed voor jezelf’ en die woorden zijn de titel geworden voor de tentoonstelling: Prenez soin de vous.
De woorden zijn net zo lullig als de strekking van de e-mail.
Calle legde de e-mail voor aan 107 vrouwen en vroeg hen er iets mee te doen. Zangeressen als Camille en Laurie Anderson zongen de tekst, actrices droegen de tekst voor of analyseerden hem zoals Jeanne Moreau die ijskoud gehakt maakt van de schrijver. Ze gaf de brief aan een hoofdcommissaris van politie, aan advocaten, psychotherapeuten, zelfs aan een scherpschutter die er drie kogels doorheen joeg. Ze liet de tekst vertalen in morse, in steno, in sms-taal. Een kaketoe kreeg de e-mail op papier, verscheurde die en riep toen ‘Zorg goed voor jezelf’.
Al die reacties, op papier en video zijn te zien in het Franse paviljoen.
Het is op het eerste gezicht een spectaculaire wraakoefening – al is mij niet duidelijk of de e-mail authentiek is. Maar daar gaat het haar niet om. De naam van de afzender wordt nergens genoemd. Calle verkent al jaren de spanning tussen publiek en prive. Ze liet haar moeder ooit een prive-detective inhuren om haar gangen na te gaan en er zo achter te komen hoe een ander haar ziet. Andere keren achtervolgde ze zelf vreemden. Op haar eigen website is daar ook het een en ander van te zien (de update-mededeling negeren en gewoon doorklikken).
Deze tentoonstelling, waar ook een boek + dvd van is gemaakt, past in die traditie.
Tegelijk is het ook een tentoonstelling van sisterhood, al die vrouwen zijn solidair met Calle. Het is een vanzelfsprekende solidariteit. Die ene e-mail staat voor alle mannen die tekort schieten. En de kans om terug te slaan wordt gretig benut.
Ik heb op Flickr wat foto’s gezet. Je kunt ze hier bekijken.