Ferdinand Domela Nieuwenhuis, die leefde van 1846 tot 1919 was wat je noemt een bijzondere kerel. Hij begon als predikant maar werd de eerste socialistische leider. Hij was zeer introvert maar wist grote mensenmassa’s op de been te brengen. Hij was het eerste socialistische Kamerlid van het land maar werd vervolgens anarchist en wees de parlementaire democratie af.

Hij trouwde vier keer, al zijn echtgenotes heetten Johanna. Drie van hen stierven in het kraambed. Hij verloor daardoor zijn geloof in God maar niet in Jezus, die hij zag als de ware socialist. De Nederlandse staat gooide hem voor een jaar in de gevangenis wegens majesteitsschennis, hoewel hij zich daar niet schuldig aan had gemaakt. Hij streed tegen wat hij noemde de 5 k’s die de gewone mensen in een ijzeren greep hielden: Kapitaal, Koning, Kerk, Kazerne en Kroeg.

Dit zijn maar een paar van de dingen die ik zaterdagavond te weten kwam tijdens de Domela Passie, een stuk van en door Meindert Talma, uitgevoerd met koor en band in een stampvolle Oude Kerk te Charlois op Rotterdam-Zuid. De Domela Passie ging oorspronkelijk in 2019 in première ter gelegenheid van de 100e sterfdag van de charismatische leider.

Ergens in het begin wordt al zingend verteld hoe Domela Nieuwenhuis, die uit een welvarend gezin kwam, zich bekeert tot het socialisme omdat hij buiten de kerk geconfronteerd werd met schrijnende armoede en de afschuwelijke gevolgen daarvan. Ik realiseerde me op dat moment dat de kerk in een omgeving staat waar hetzelfde voor geldt. Om de hoek is bijvoorbeeld de Wolphaertsbocht, een straat die regelmatig in het nieuws is vanwege menselijk leed en gewelddadige drama’s. Dit is geschiedenis die aan een wederopstanding lijkt te werken.

Veel van zijn levensverhaal roept op associaties op met de tijd van nu. Niet alleen omdat de sociale misstanden toenemen en de ongelijkheid de samenleving verscheurt. Van de opkomst van het vegetarisme tot de verschrikkingen van de oorlog. De dreigementen die hij ontving lijken zo van de huidige social media geplukt.

Het was een imponerende ervaring, de sobere teksten met de overdonderende muziek. Meindert Talma die qua ingetogen persoonlijkheid in de geest van zijn idool optreedt, het koor en de band die de boodschap verheffen tot een strijd.

Thuisgekomen begon ik te lezen in zijn memoires. “Ik werd socialist omdat er voor een mens die niet gelooft in het hiernamaals, niets anders overblijft.” Ik heb het idee dat er in allerlei opzichten veel van hem te leren valt. Ik voel me in ieder geval aangesproken door het citaat van Goethe dat hij in zijn voorwoord tot motto van zijn memoires verheft:  “onpartijdig te zijn kan ik niet beloven, wel om eerlijk te zijn”.

Het was de allerlaatste uitvoering van de Domela Passie maar een bandlid vertelde na afloop dat overwogen wordt rond zijn sterfdag een jaarlijkse traditie te beginnen. Dat is te hopen want ik gun veel meer mensen deze ervaring die, ik kan er geen ander woord voor vinden, inspirerend is.

De Domela Passie is onder meer te vinden op Spotify. Hieronder een registratie door Omroep Friesland. Het lijkt even Fries maar gaat verder in het Nederlands, zet de ondertiteling aan. Er is ook een langere versie met medewerking van Freek de Jonge.

PS: Iedere zondagavond verstuur ik mijn nieuwsbrief met daarin een selectie aan wat ik de voorbije week tegenkwam aan bijzondere zaken en daarover dacht. Je kunt je hier gratis abonneren.