Zelden heb ik een mooiere film over de liefde gezien dan Blue Caftan, een Marokkaanse film over de homoseksuele verlangens van een getrouwde man. Die samenvatting is de blikvanger maar doet de film tekort. Blue Caftan gaat over veel meer dan dit opmerkelijke gegeven.

Het is het verhaal van drie mensen. Een kleermaker, zijn echtgenote en hun jonge assistent. In het begin gaat het vooral over het vak van kleermaken. Hoe zorgvuldig stof wordt gesneden, versieringen worden aangebracht bij kleding voor speciale gelegenheden. Zo’n kledingstuk moet tientallen jaren meegaan, vindt de kleermaker. Machines zijn in zijn atelier niet te bekennen. Alles is handwerk. De camera volgt de vingers die met een naald omgaan alsof het een scalpel is. De stoffen glanzen zo dat je de zachtheid bijna voelt. Die zachtheid strekt zich vervolgens uit over de hele vertelling, waar ik verder niet op in wil gaan. Zelf zat ik in de bioscoop zonder ook maar iets van het verhaal te weten. Dat versterkte de overweldiging die toesloeg terwijl ik me de eerste helft vertwijfeld afvroeg waar ik in hemelsnaam naar zat te kijken. Die ervaring wil ik je niet ontnemen.

De assistent wil zich het vak eigen maken ook al staat de toekomst voor de deur waarin duidelijk geen plaats meer is voor dit ambacht. Dat beseffen ze ook alledrie, dat ze iets doen waar geen plek voor is maar ze gaan toch door omdat ze er voldoening uithalen en omdat het eigenzinnige mensen zijn die hun eigen gang gaan, los van wat de samenleving van hen verwacht. Het zijn stille, tedere rebellen.

Die rebellie uit zich steeds subtiel, vooral bij de vrouw, of het nu gaat om het kijken naar een voetbalwedstrijd in een café of het ondeugend bespotten van al te inhalige klanten. Even zo subtiel wordt duidelijk gemaakt hoe hard de werkelijkheid is buiten het atelier. Een onverwachte politiecontrole in de avond op straat toont hoe onvrij de samenleving is en het gevaar altijd dreigt. Of het echtpaar maar even hun trouwboekje wil tonen, anders hebben ze kennelijk niet het recht samen te lopen.

Het is een van de weinige scènes die buiten is opgenomen, de film speelt zich bijna helemaal binnenskamers af, of eigenlijk meer in hun harten. Steeds zit je dicht op hun huid. Vaak letterlijk. Gebaren en handelingen worden uitvergroot. Ik heb nog nooit iemand met zoveel liefde een mandarijntje zien pellen. En zo mooi.

De film is ook een culturele openbaring. In Marokko heerst de schaamtecultuur, die bijna tegengesteld is aan de schuldcultuur die hier domineert. Een schuldcultuur draait om bekennen, een schaamtecultuur om verzwijgen. Dat wordt in het maatschappelijk debat al snel teruggebracht tot eerlijk versus oneerlijk, of nog liever goed versus slecht. Blue Caftan toont aan hoe oppervlakkig dat is. Alledrie de hoofdpersonen verzwijgen zaken voor elkaar, liegen zelfs, maar ze doen dat uit pure liefde, een narratief dat in een Westerse film bijna ondenkbaar is omdat in die wereld liefde en waarheid altijd met elkaar getrouwd zijn. Blue Caftan laat zien hoe het bedrog oprechtheid niet in de weg staat. Een in Westers denken lastig te bevatten gegeven.

In de film lijkt de tijd stil te staan. Het duurde lang voordat ik kon zien of het verhaal in het heden speelt of bijvoorbeeld diep in de vorige eeuw. Dat op afstand houden van de toekomst is een ander gegeven uit de film. Lukt dat?

Je wilt natuurlijk ook weten hoe het dan zit met de homoseksuele relatie en het huwelijk maar daarvoor moet je de film echt zelf gaan zien. Dat gedurfde, baanbrekende verhaal is van een schitterende broosheid. De acteurs maken een verpletterende indruk. Vergeet je tissues niet, luidt het cliché maar ik kan je in dit geval aanraden echt een pakje mee te nemen.

Blue Caftan van gevierd regisseur Maryam Touzani was de officiële inzending van Marokko voor de Oscars en het is me een raadsel waarom de film niet genomineerd is. En gewonnen heeft.

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een persoonlijke nieuwsbrief over wat ik de afgelopen week zag, las, hoorde en dacht. Fijn als je die wilt ontvangen. Abonneer je hier gratis. Dank je wel.