Je kent het zinnetje uit talloze films als er iemand gearresteerd wordt: “alles wat je zegt, kan en zal tegen je gebruikt worden”. Het is een verplichte waarschuwing van de politie aan de verdachte voor het verdere verloop van justitieel proces.

Tijdens het kijken naar Pas de Vagues werd me nog eens duidelijk dat die waarschuwing zich niet langer beperkt tot justitie. Een beschuldiging die serieus genomen wordt, heeft dat effect over de hele linie. Je kunt dan niets meer goed doen. Alles wat je zegt of doet, wordt gebruikt om je nog meer verdacht te maken. Dat merkt Julien Keller, een gedreven docent, als een van zijn jonge leerlingen een klacht tegen hem indient. Hij zou haar willen versieren. 

Het is al direct duidelijk dat die beschuldiging nergens op slaat maar de school ziet zich genoodzaakt het protocol in werking te stellen. Keller, gespeeld door hottie François Civil, heeft er alle vertrouwen in dat het goed komt en weert zich dapper maar raakt steeds verder in de problemen. De directie wil vooral voorkomen dat de school in opspraak raakt. Pas de vagues betekent ‘geen deining veroorzaken’. #pasdevagues is ook de hashtag waarmee onderwijskrachten protesteren tegen het hiërarchische Franse onderwijs dat leerkrachten het recht ontneemt zich uit te spreken over misstanden. 

Het thema van de valse beschuldiging waardoor iemand slachtoffer wordt door onterecht als dader bestempeld te worden, is al eerder aan de orde geweest, bijvoorbeeld in de bloedstollende thriller Jagten, maar Pas de Vagues weet dieper te graven. De film concentreert zich niet op de whodunnit maar op de sociale interactie. Hoe reageert een omgeving op zo’n situatie? Wie schiet te hulp? Wie kan je vertrouwen als je zelf niet meer vertrouwd wordt? Wat doet het met je relaties?

De film voelt levensecht, onder meer omdat iedere vorm van effectbejag achterwege blijft. Nergens wordt het verhaal ‘spannend’ gemaakt. Toch zit je op het puntje van je stoel want hoe gaat dit aflopen? Het is een Franse film dus het kan alle kanten op.

Het publieke debat draait de afgelopen jaren om daders en slachtoffers. Dat er aandacht is voor die laatste groep, die voorheen vaak genegeerd werd, is goed maar het dualistisch denken leidt ook tot nieuwe schade. In een wereld van daders en slachtoffers is geen ruimte voor twijfel of geduld en het gebrek aan informatie wordt al snel met vooroordelen ingevuld. Dat zie je in de film allemaal voor je ogen gebeuren. En ook hoe machteloos degene is die eenmaal verdacht is gemaakt. 

Keller is homo, woont samen maar houdt zijn privé-leven privé. Dat wordt hem door collega’s verweten want zijn outing zou de klacht in een klap op losse schroeven zetten, menen ze. Je kunt wel bedenken wat er gebeurt als dat eenmaal toch bekend wordt.

Dat Pas de Vagues zo waarachtig voelt is geen toeval. Het verhaal is regisseur Teddy Lussi-Modeste zelf overkomen toen hij docent Frans was in Seine-Saint-Denis, de Parijse banlieue die nu bekend is van de Olympische Spelen. Die wetenschap geeft de film een verpletterend extra gewicht.

Ik zag Pas de Vagues op Film by the Sea.

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een zeer persoonlijke nieuwsbrief over wat ik de voorbije week zag, las, meemaakte en dacht. Abonneer je hier gratis.