“Doe het licht aan! We zien je niet!” klonk het van achterin de zaal. 

“Is het zo donker?” vroeg het silhouet op het podium. “Heerlijk…”

Het bleek een geniale zet van de Zweedse singersongwriter Anna Ternheim. Ze stond letterlijk niet in de spotlights op het podium van Bitterzoet, het kleine zusje van poptempel Paradiso. Ik kon haar trouwens wel goed zien, voor zover ze zich niet verstopte achter haar lange blonde haren, maar er was te weinig licht om foto’s te maken.

De smartphones bleven in de zakken en dat creëerde een veel intiemere, aandachtiger sfeer in de zaal, die door de gebrandschilderde ramen toch al aanvoelt als een kapelletje. Het effect was duidelijk merkbaar toen ze na een paar nummers op gitaar achter een piano kroop en wat meer licht nodig had om de bladmuziek te kunnen lezen. Meteen gingen de phones met hun felle schermen de lucht in. Ze trokken de sfeer stuk alsof er met een stok door een spinnenweb geroerd werd.

Ik ben iemand die zelf graag fotografeert en filmt tijdens concerten. Ik schrijf ‘graag’ maar dat klopt niet helemaal. Het is meer een dwangmatige handeling die ik niet kan laten. Ik merkte nu ook dat het me moeite kostte, zelfs al genoot ik duidelijk meer van de muziek en beleving door geen foto’s te maken, op die ene hierboven na. De phone verstoort je concentratie, een geestesgesteldheid die steeds zeldzamer wordt in een wereld die helemaal gericht is op afleiding. Ik merkte dat toen iemand voor me begon te fotograferen. Het was alsof er een steen in de vijver werd gegooid die de strakke waterspiegel vernietigt. De magie verdween meteen. Nervositeit, onrust bekroop. En je weet wat het medicijn tegen onrust is: naar je phone grijpen.

Ik weerstond de drang en luisterde aandachtig naar de zangeres die zong dat ze het licht uit wilde doen. Ook in de liefde wordt het gevoel intenser als er minder te zien is. En ik weet niet of het door de duisternis of het soort publiek kwam maar iedereen hield zich muisstil. Dat maak je anders alleen bij klassieke concerten mee.

Misschien ken je Anna Ternheim niet. Dan is dit het moment om daar verandering in te brengen, bijvoorbeeld met deze cover van een Bryan Adams hit die ze ook in Bitterzoet ten gehore bracht. Of met haar eigen, Zweedse versie van de Schotse klassieker Auld Lang Syne.

“Als je een writers block hebt, moet je een gitaar kopen”, zei ze. Er werd gelachen want op het podium stonden zes gitaren opgesteld. Waaronder een echt country-exemplaar dat ze op de kop had getikt na een bezoek aan Nashville, een stad die ze beschreef als bedevaartsoord. Al moet je er niet gaan fietsen, had ze als Zweedse ervaren, want de Amerikaanse openbare weg is in de praktijk alleen bestemd voor auto’s. 

Ik beschik niet over de kennis en woorden om muziek te beschrijven maar het voelde als een lentedag op een door de zon bestraalde open plek in een groen Scandinavisch woud: pril, kwetsbaar maar vol energie en hoop. 

Ternheim was erg onzeker, zo verzekerde ze het publiek meerdere malen. Na zes jaar afwezigheid van de podia maakt ze weer een bescheiden tour door Europa, dit was het eerste optreden. Een deel van de nummers is nieuw en wilde ze uitproberen. Een nummer waarvoor ze een antiek soort draagbaar orgel tevoorschijn haalde was zelfs nog maar half af. “Terug naar de basis” noemde ze het spelen met dit instrument, waar geen computerchip aan te pas kwam. Dat gold ook voor de oude bandrecorder die pontificaal op het podium stond. Alsof Ternheim wilde terugkeren naar de tijd van voor de digitalisering. Zonder van de technologie afscheid te willen nemen want dankzij de computer kan ze uit zichzelf een heel orkest vormen. Zoals ze Substack gebruikt om met haar publiek te communiceren. Je kunt er verzoeknummers indienen voor de concerten.

Een van de mooiste momenten tijdens het optreden was toen ze een toeschouwer vooraan vroeg een A4tje met de tekst van een kersverse song voor haar neus omhoog te houden zodat ze die kon lezen. De man voldeed aan het verzoek maar pakte ook zijn phone en lichtte het papier bij op het verduisterde podium. “Zo is het perfect” zei ze. De felle maar minimale lichtbundel, de schaduwen, de kleuren. Het leek wel een barok schilderij. Dit beeld ga ik ook zonder foto nooit meer vergeten, wist ik.

Vanavond treedt ze op in Groningen.

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een zeer persoonlijke nieuwsbrief over wat ik de voorbije week zag, las, meemaakte en dacht. Doe net als meer dan tweeduizend andere lezers en abonneer je hier gratis.