De zon zakte langzaam in zee met de belofte de volgende dag terug te keren. De zomer leek nu echt gearriveerd.

Zomer is zo’n woord dat je nooit opzoekt. Maar waar komt het eigenlijk vandaan? In het Duits is het Sommer, in het Engels Summer en als je een beetje thuis bent in Nederlandse dialecten weet je dat het ook vaak op die manieren wordt uitgesproken: zommer, zummer. Zomer, met een lange o, is stadse taal.

Het woord is afkomstig is van ‘sam’, een woord uit het oud-Iers. Dat klinkt vreemd maar in de zesde eeuw werd Noordwest-Europa overspoeld door Ierse missionarissen die de volkeren kwamen bekeren. Die hebben het overigens waarschijnlijk weer uit India, waar veel woorden vandaan komen, zoals bijvoorbeeld ‘ik’.

Maar ik dwaal af, nog voordat ik ben begonnen. We zaten op het strand, zagen de zon in de zee zakken en spraken over taal, over hoe de taal die je spreekt je denken beïnvloedt. Als in jouw taal voor een idee of gevoel geen woord bestaat, is het ook minder vanzelfsprekend dat je het ervaart. Woorden beïnvloeden gedrag en andersom. We kwamen er op te spreken omdat ze wilde weten waarom ik Frans aan het leren ben. “Omdat ik anders wil gaan denken.”

Ik noemde een van mijn favoriete voorbeelden, de term personeel, uit het Frans afkomstig. Het is de verzamelnaam voor de mensen die gezamenlijk ergens werken. Het is een collectief gevoel, je kunt in je eentje niet een personeel zijn. Het brengt ook een zekere verantwoordelijkheid met zich mee en status. Bij het begrip personeel horen bijvoorbeeld jubilea. 40 jaar bij hetzelfde bedrijf werken. Dat was in de vorige eeuw een verdienste waar je voor beloond werd. Totdat de Amerikanisering in het derde kwart van de 20e eeuw begon toe te slaan. Ergens lang werken werd ineens als slecht gezien. Streven naar tevredenheid maakte plaats voor de permanente jacht op geluk, altijd op zoek naar waar het mogelijk beter is. Wie niet iedere paar jaar van werkgever verandert, doet het niet goed. Onrustig leven.

Het woord Personeel werd vervangen door Human Resources. Menselijke hulpbronnen. Ze passen in het rijtje natural resources, financial resources, mensen louter als onderdeel van een productieproces. Wegwerpproducten. Ga bij een Amerikaans bedrijf werken en je merkt dat er ook zo met je omgesprongen wordt: voor jou tien anderen. Het zzp-schap is in rap tempo gepopulariseerd om die Amerikaanse omgang ook hier mogelijk te maken. Het zit zelfs in de term verwerkt: zelfstandige zonder personeel. Niemand die het daar ooit over heeft en dat is logisch want woorden omvatten ideeën maar als je er eenmaal gewend aan bent, sta je daar niet meer bij stil. Daarom is het veranderen van woorden een manier om denken te veranderen, mits het ook andersom gebeurt.

“Ik las gisteren ergens dat het Engels geen woord kent voor ‘gunnen’”, zei ik tegen de vriendin. Nederlands is niet haar moedertaal en ze kende het begrip niet. Dus probeerde ik uit te leggen wat er precies met gunnen bedoeld wordt. Dat bleek best lastig, tot mijn eigen verbazing, terwijl het toch een vaak gebruikt woord is. Het is de handeling van geven maar niet per se iets fysieks en ook de bereidheid daartoe. Ik kwam er niet helemaal uit. “Dat gun je niemand” is bijvoorbeeld weer een aanwijzing van iets heel ergs.

Misschien bestaat gunnen ook wel niet in het Frans en is het typisch Nederlands. “Net als gezellig,” zei de vriendin. Ze keek naar een groep strandgangers die even verderop op strandstoelen een grote kring vormden. Ze praatten vrolijk om en om, ze dronken en knabbelden. “Dat is zeker een Nederlandse verjaardag?” We lachten.

“Ik zag een video van een expat die vertelde dat het Nederlands geen woord heeft voor relax. Er is wel ontspannen maar dat is toch anders, want dat betekent niet gespannen zijn,” merkte ze op.

Ik dacht even na en zei toen. “Ja, als je ontspannen leeft en het de normale staat van zijn is heb je zo’n begrip als relax ook niet nodig. Wel als je altijd een gestresst leven leidt.” Terwijl ik het zei realiseerde ik me ineens wanneer het woord relaxen in het Nederlands populair is geworden: het laatste deel van de vorige eeuw. De gevluchte Amerikaanse hippies brachten het mee, samen met de de drugscultuur om te ontspannen.

De zon was nu helemaal in de zee gezakt. Zeer relaxed. Of was het eigenlijk gewoon normaal? Ik gun het in ieder geval iedereen.

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een zeer persoonlijke nieuwsbrief, speciaal voor jou, over wat ik de voorbije week zag, las, meemaakte en dacht. Abonneer je hier gratis.