In het theater heb ik nogal eens last van mijn sprinkhanenbrein. Er wordt iets gezegd op het toneel, er ontspringt dan een associatie waar mijn hersens achteraan hoppen en vervolgens mis ik een deel van het verhaal. Of vrees ik dat te doen. Bij The Story of Travis gebeurde dat een aantal keren omdat het theaterstuk, het regiedebuut van steracteur Romana Vrede, nogal rijk is. Het baant zich een weg door de wereldgeschiedenis, persoonlijke verhalen, cultuur en sociale psychologie. Er wordt niet alleen geacteerd maar ook gedanst en gezongen. Het is politiek maar ook persoonlijk, schokkend maar ook humoristisch.

Het begon ermee dat The Story of Travis een geheel zwarte cast heeft. Dat is logisch want het gaat over het leven van een Afro-Amerikaans gezin in Chicago. Maar het is toch wel de eerste keer dat ik het meemaak. Ik realiseerde me tijdens het kijken weer hoe vreemd het is dat zoiets ongebruikelijk is in een stad waar de helft van de bevolking van kleur is. Ik dacht aan media en beeldvorming en kreeg plots het idee, terwijl op het podium duidelijk werd dat het gezin niet welkom is in een witte wijk, dat ik in mijn instagram timeline weinig mensen van kleur te zien krijg. Wel van de mensen die ik volg maar niet de door instagram voorgestelde posts. Vergiste ik me daar nou in of zou dat echt zo zijn? Ik moest de neiging weerstaan om het ter plekke te controleren want ja, ik zat ik een verduisterde theaterzaal waar honderden mensen zich muisstil concentreren op de spelers. Gauw weer verder kijken.

Toch paste de gedachte wel in het stuk omdat The Story of Travis gaat over hoe Afro-Amerikanen weggedrukt zijn uit de geschiedenis. De lotgevallen van Travis en het gezin waar hij deel van uitmaakt geven de historische strijd tegen dat onrecht weer en het belang van zwart bewustzijn.

Het is een bewerking van A Raisin in the Sun, een Amerikaanse klassieker uit 1959 van Lorraine Hansberry die daarmee de eerste zwarte vrouw met een voorstelling op Broadway werd. Het stuk leunt dan ook sterk op de Amerikaanse werkelijkheid, met in de tekst veel van het half Engels waardoor het af en toe lijkt op het taaltje waar Netflix-junkies graag in praten, maar Nederland wordt er ook in verwerkt. Het gaat bijvoorbeeld over de Zeedijk in Amsterdam en de rol van Surinamers.

The Story of Travis benadrukt het verschil in culturele rijkdom tussen de VS en Suriname. In de cultuur van de laatste leven de Afrikaanse tradities veel meer voort. Ik dacht aan de geweldige Suriname tentoonstelling die ik een paar jaar terug in de Nieuwe Kerk zag en waardoor me voor het eerst echt duidelijk werd dat een deel van de Surinaamse bevolking bestaat uit nakomelingen van Afrikanen die aan hun ontvoerders wisten te ontsnappen en in de jungle eigen gemeenschappen stichtten waar ze hun tradities wisten te bewaren. De Marrons, vrijheidsstrijders van het eerste uur. Voor onze geschiedenis net zo belangrijk als de Amerikaanse iconen maar toch onbekend.

Dat leidde weer tot kortsluiting in mijn hoofd want het stuk maakte me nog eens duidelijk hoezeer de beeldvorming over zwart bewustzijn en de strijd tegen racisme leunt op de Amerikaanse geschiedenis. En hoezeer die andere verhalen verdringt. Niet alleen op dit gebied maar op alle gebieden. De beeldvorming over de bevrijding van Europa van de nazi’s bijvoorbeeld wordt ook sterk bepaald Hollywood. Terwijl we zonder de Britten, Canadezen, Russen, Zuid-Europese partizanen en het Franse – koloniale – leger, nu Duits zouden spreken. Tegelijkertijd is de Amerikaanse werkelijkheid natuurlijk onmiskenbaar van grote invloed.

De Amerikaanse oorlog tegen Vietnam komt aan bod en die kent iedereen wel maar in het stuk gaat het ook even over Nigeria waar de activistische tante van het gezin naar is afgereisd en er haar echtgenoot en kind verloor. Er wordt beladen over gesproken alsof het onderdeel is van een duistere ramp. Biafra, dacht ik. Een van de grootste misdaden tegen de menselijkheid uit die tijd, staat me bij, maar meer weet ik er niet van. Waardoor de betekenis lastig te plaatsen was, behalve dan als teleurstelling. Zo wordt er in het stuk wel meer aangestipt zonder verdere toelichting. De Black Panthers bijvoorbeeld, een groepering die in de Amerikaanse burgerrechtenstrijd naar de wapens greep. Moet Travis zich daarbij aansluiten of toch ontsnappen uit de VS om zijn eigen vrijheid te vinden?

Soms had ik het idee naar politiek theater te kijken uit de jaren ‘70 – en dat bedoel ik als compliment – dan weer zag ik een drama of juist een familievoorstelling.

Het stuk opent op een begraafplaats, wat een ijzersterk onheilspellend beeld oplevert. Uit de lucht dwarrelen herfstbladeren langzaam naar beneden, worstelend met de zwaartekracht. Pas later begreep ik dat ze symbool staan voor de vele verhalen die aan bod komen.

The Story of Travis gaat over hoop en kracht, de twee onmisbare eigenschappen die elkaar versterken op het pad van bewustzijn.

De lichten gingen aan, de cast nam een daverend applaus in ontvangst van de uitverkochte zaal en ik zag dat het publiek niet meer louter uit het traditionele gezelschap van oude witte liefhebbers bestond maar meer begon te lijken op het Rotterdamse straatbeeld. Dat krijgt bewustzijn ook voor elkaar.

PS: Iedere zondagavond verstuur ik mijn persoonlijke nieuwsbrief met tips, ervaringen en ideeën. Abonneer je nu hier. Gratis.