Als je naar Parijs reist zie je ze halverwege in het Franse landschap opduiken. Mysterieuze donkere bollen die in bomen hangen, als een soort buitenaardse wezens. De aanblik maakt me altijd gelukkig. Niet omdat het een geluksplant is maar omdat ze me doen terugdenken aan de eerste keer dat ik ze zag, lang geleden toen ik met een binnenvaartschip naar Parijs voer.

Dat was een van de mooiste reizen die ik ooit gemaakt heb, onder meer omdat ik leerde hoe de wereld er vanaf het water totaal anders uitziet. Het was een reis zoals een reis moet zijn waarbij de tocht zelf belangrijker is dan de bestemming. Aan boord was ook een oudere man die veel wist en dat zoals het oudere mannen betaamt graag liet merken. Hij wees me op de bollen in de bomen. “Dat is maretak.”

Ik was verrukt. Ik kende maretak alleen maar uit de strips van Asterix waarin de druïde Panoramix de bladeren gebruikt voor een toverdrank die de Galliërs onoverwinnelijk maakt. Ik had me niet eens gerealiseerd dat het een echt bestaande plant was. Zoals ik wel vaker tot de ontdekking ben gekomen dat die strip veel minder verzinsels bevat dan je zou denken. Later kwam ik er achter dat maretak voor de Galliërs, of in ieder geval de Kelten en Gothen, inderdaad een zeer bijzonder ingrediënt was en dat de takjes net als in de strip door een druïde met een gouden snoeimes uit de boom werden gesneden.

In Nederland komt de plant alleen in Zuid-Limburg voor en sporadisch op een paar andere plaatsen. Over de naam las ik uiteenlopende verklaringen, zoals dat de tak een boze geest (maar) op afstand houdt en daarom vroeger aan stallen werd opgehangen. Andere verklaringen luiden dat je er juist nachtmerries (mare) van krijgt of dat de plant je in staat stelt met geesten te spreken. Kortom, het is niet zo maar een bolletje wat daar hangt. Dat ik het meteen associeer met buitenaardse wezens is ook niet verwonderlijk want die vormen nu eenmaal onderdeel van de hedendaagse mythologie.

Maretak speelt een belangrijke rol in de Noordse mythologie, las ik, in het verhaal over de god Balder. Die was door zijn moeder Frigg onkwetsbaar gemaakt voor alle wezens en planten op aarde. Maar je raadt het al, net zoals Achilles een kwetsbare hiel had, zo had Frigg de maretak over het hoofd gezien. Balder bleek er niet tegen bestand. Een vijand maakte er een pijl van en hup, dood was Balder.

Toen de Noordse en Germaanse goden waren uitgestorven, werd maretak onderdeel van kerstvieringen en ontstond in Engeland de traditie dat een vrouw die onder de maretak gaat staan gekust mag worden. Om nog maar een voorbeeld te noemen want de plant is omgeven met tal van verhalen en tradities. In Frankrijk is maretak een symbool voor onoverwinnelijke liefde, bij de Romeinen stond de plant voor vrede en tolerantie.

Ik zag ondertussen iets anders terwijl ik de bolletjes passeerde. Het is een parasiet, een halfparasiet om precies te zijn maar dat past niet in de gedachte die in me opkwam en ik nu ga opschrijven. Een parasiet dus, die leeft van zijn of haar gastheer of -vrouw, uiteindelijk diens dood veroorzaakt en daarmee dan zelf ten onder gaat.

Ineens zag ik in de bolletjes symbolen van onze planeet. Bij parasieten denken we al snel aan nare organismen of insecten maar zelf zijn we natuurlijk parasieten van de Aarde. We weten dat we die kapot maken en gaan er toch mee door. Om de confronterende waarheid te ontsnappen vluchten we in de mythologie over leven op Mars en andere verzinsels.

De bomen waren kaal, de lucht oogde koud en de bolletjes zagen er plots onheilspellend uit. Weg was het warme geluksgevoel. Ik kan wel wat toverdrank gebruiken, dacht ik en richtte mijn blik weer op de weg.

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een zeer persoonlijke nieuwsbrief over wat ik de voorbije week zag, las, meemaakte en dacht. Abonneer je hier gratis.