Een jaar of zeven geleden deed de fractievoorzitter van de populistische partij Leefbaar, na de SGP de grootste in het Zeeuwse Reimerswaal, bij het doorpluizen van de plaatselijke regelgeving een schrikbarende ontdekking. Tussen allerlei praktische zaken stond in de verordeningen dat de gemeente bij straatnamen en huisnummers gebruik maakt van Arabische cijfers. De politicus die eerder al was geschrokken van een niet-wit persoon op een reclameposter in de openbare ruimte protesteerde: “De vraag is: wat voegt dat Arabische geleuter toe aan de verordening zelf. Niets dus.”

Voxpop-expert en satiricus Roel Maalderink ging de straat op om gewone mensen te vragen wat zij ervan vonden, van dat verplichte gebruik van Arabische cijfers. De antwoorden laten zich raden.

Het toont dat de afkeer van wat nu ‘woke’ wordt genoemd al veel ouder is dan het begrip. Het is onder meer het gevolg van een superioriteitsgevoel gecombineerd met de angst om iets verkeerd te doen. Dat lijkt een tegenstelling maar gaat juist goed samen. Onder een minderwaardigheidscomplex schuilt vaak een meerderwaardigheidscomplex.

En natuurlijk is er de angst voor het vreemde. Als ‘woke’, een begrip waarvan de meeste mensen de betekenis niet kennen, ‘gelijkheid’ was genoemd zou het debat wellicht anders zijn verlopen. Maar misschien ben ik daarover te optimistisch.

Ik kwam over de Arabische cijfers te denken omdat ik een clipje zag waarin een Marokkaanse gids uitleg geeft over de herkomst van de tekens. Dat ieder getalteken zijn waarde toont in het aantal hoeken. Een 1 telt een hoek, een 4 telt vier hoeken. Ik had de reactie die ik altijd heb bij dit soort clipjes: fascinerend, nooit geweten.

Ik begon dit stukje te schrijven om te laten zien dat het dus niet zo vreemd is dat het gemeenteraadslid uit Reimerswaal niet weet dat onze cijfers een Arabische oorsprong hebben, want kijk, ik wist dat zelf dan weer niet over die hoeken. En dat je de politicus niet moet veroordelen op zijn gebrek aan kennis maar op de manier waarop hij er mee omgaat. In plaats van zich te af te vragen of hij misschien zelf iets niet weet vult hij zijn gebrek aan kennis op met een veronderstelling: dat is natuurlijk multiculti-gedoe, weg ermee.

Mijn favoriete motto luidt ‘assumption is the mother of all fuckups’. Het is lastig te vertalen. ‘Veronderstelling is de oorzaak van alles dat misgaat’, klinkt lang niet zo krachtig. Bovendien is assumption overtuigender dan veronderstelling. ‘Het zal wel zo zijn dat’, ‘het kan niet anders dan’, en al die andere inleidingen waarna het zogenaamde gezond verstand volgt. “Er is wooncrisis, dat moet wel door de asielzoekers komen.” Ook al is dat niet zo.

Maar toen ik aan het schrijven was, wilde ik toch even weten hoe dat zit met die hoeken en waarom dat ik niet wist. Was ik het vergeten? Dat zou kunnen maar ook vreemd zijn want ik ben dol op dit soort triviale weetjes. Was het me nooit verteld? Dat zou net zo raar zijn want het is een geweldig verhaal.

Ik googelde wat en al snel werd duidelijk waarom: het is een legende. De Arabische cijfers vinden hun oorsprong in India en de vorm van de tekens lijkt op het alfabet dat daar gebruikt werd, tegenwoordig het Sanskriet. Met hoeken hebben de tekens niets te maken.

Als je eenmaal ergens ingetrapt bent is het heel moeilijk om dat toe te geven. Zo werkt het zogeheten konijnenhol waar mensen steeds verder in verdwalen. Bij mij gaat dat nu zo: omdat ik graag een positief zelfbeeld koester, sluit ik niet uit dat ik het verhaal van de tekens wel eens eerder heb gehoord maar het vergeten ben omdat het niet waar bleek. Ja, je ziet dat is een veronderstelling die me goed uitkomt. Het verzacht de pijn van het misleid zijn. Wat natuurlijk een pijn is die je wordt aangepraat. Fouten maken is het meest natuurlijke dat er is. Al vrees ik ook nu weer dat ik toch iets over het hoofd heb gezien.

Dat de gids de legende vertelt is niet zo vreemd. Gidsen vertellen graag mooie verhalen, al zeggen ze er meestal bij ‘het is niet helemaal zeker of het klopt maar…’ of woorden van gelijke strekking.

Wat ik nu eigenlijk wil zeggen: dit is de zoveelste instagram clip die ik tegenkom waarin iets wonderbaarlijks wordt verteld waar bij nader inzien weinig of niets van blijkt te kloppen. Van schoonmaakmiddelen tot gezonde voedingtips, van tech-handigheidjes tot middelen om snel gelukkig te worden. Alles wordt gebruikt om viraal te gaan. Het is leuk om naar te kijken en de verbazing geeft je even een geluksgevoel maar het is ook tijdrovend om te achterhalen of het allemaal klopt en als je het niet uitzoekt is de kans groot dat je onjuiste kennis opslaat.

Ook daarom ben ik gestopt met instagram, ze verdienen op een verkeerde manier geld aan je onwetendheid. Het is populistische tech.

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een zeer persoonlijke nieuwsbrief over wat ik de voorbije week zag, las, meemaakte en dacht. Doe net als meer dan duizend andere lezers en abonneer je hier gratis.