Het is het populairste operalied, dus natuurlijk ken jij deze aria ook. L’amour est une oiseau rebelle, ook wel bekend als Habanera. Liefde is een rebelse vogel. Een intrigerende zin want vogels worden geacht vrij te zijn en wie vrijheid heeft, hoeft niet opstandig te zijn. Tenzij er iets veroverd moet worden. In dit geval generaal Don José. Carmen, uit de gelijknamige 150-jarige oude opera, zingt het hem waarschuwend toe. De opera draait om hun relatie die ‘complicated’ is, alleen al omdat Don José op het punt staat te trouwen. De liefde, die opstandige vogel, maakt er een puinhoop van. Daar gaat niet alleen de tekst over, je voelt het ook aan de muziek, een spel van aantrekken en wegduwen.

Je kent wellicht ook de componist Georges Bizet. Maar onlangs kwam ik er tot mijn stomme verbazing achter dat dat niet klopt. De muziek van Habanera is geschreven door de Baskische componist Sebastian Iradier als El Arreglito. Bizet verklaarde later dat hij dat niet wist, dat hij zocht naar traditionele Spaanse volksmuziek en het daarbij tegenkwam. Toen hij eenmaal ontdekte wie de componist was voegde hij met een aantekening diens naam toe aan de partituur. 

Wat het nog interessanter maakt is dat je wellicht nog nooit van Sebastian Iradier gehoord hebt maar dat je een ander lied van hem zeker kent. Het door hem geschreven La Paloma is het meest vertolkte Spaanstalige lied ter wereld en staat qua aantal covers gelijk met Yesterday van The Beatles. Julio Iglesias maakte een beroemde versie maar ook Elvis Presley vertolkte het. In Nederland scoorde Mireille Matthieu er een hit mee.

Iradier was in zijn tijd een populaire componist. Hij reisde de wereld over, onder andere naar Cuba waar het genre Habanera ontstond op basis van Afrikaanse muziek, trad op in Parijs, verkeerde in de hoogste kringen en ontmoette onder andere de schrijver Prosper Merimée die een beroemde novelle naliet: Carmen. Dat is dan weer het verhaal waar Bizet later zijn opera op baseerde. Ik las het heel lang geleden. Het klinkt allemaal zeer gepassioneerd en sensueel maar Carmen gaat uiteindelijk om een geval van femicide. Tegelijkertijd is Carmen een feministe avant la lettre. Met die insteek heeft François Mauduit er een dansvoorstelling van gemaakt. Zelf werd ik er ooit door geraakt door de verfilming van Carlos Saura.

De opera is een heel ander verhaal. Aanvankelijk was die niet succesvol en omstreden vanwege het sensuele karakter. Pas later veranderde dat.

Ik lees op Wikipedia dat Emma Calvé de aria 1000 keer uitvoerde. Calvé? Het zal toch niet? Nee, maar zo ontdekte ik wel dat het beroemde pindakaasmerk van oorsprong Frans is. Gek dat ik daar nooit aan gedacht heb, ondanks de é. 

Pindakaas van Calvé, Hollandser kan niet. Toch? Nou, de eerste pindakaas werd in Nederland op de markt gebracht door een Surinaamse bakker, dat merk bestaat nog steeds. Calvé volgde pas vier jaar later. Dat heeft allemaal verder niks met Carmen te maken behalve dan dat alles anders zit dan je denkt. Onthou dat als iemand weer eens zegt ‘het is gewoon zo dat…’

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een zeer persoonlijke nieuwsbrief over wat ik de voorbije week zag, las, meemaakte en dacht. Doe net als meer dan tweeduizend andere lezers en abonneer je hier gratis.