Een vraag die ik mezelf wel eens stel luidt: zou ik, als ik iemand anders was, met mezelf bevriend willen zijn? Het antwoord zal ik je besparen, daar gaat het ook niet om. Het is een oefening om met de ogen van een buitenstaander naar jezelf te kijken. Dat werkt natuurlijk niet feilloos, alleen al omdat je van jezelf dingen kent die niemand anders weet, al zijn het maar je diepste gedachten, maar het is een interessant experiment.

Wat ik daarmee wil zeggen: je eigen leven ziet er plots anders uit als je er met de ogen van een ander in begint te wroeten. En dat gebeurt in Mataharis, een Spaanse film uit 2007. 

Bij een privédetectivebureau werken drie vrouwen, die niets liever doen dan speuren in het leven van anderen. Eén van hen heeft thuis een poster van Mata Hari aan de muur hangen, de befaamde Nederlandse spionne. Ze worden ingehuurd om bedrog en fraude aan te tonen. Dat klinkt geweldig en rechtvaardig maar soms blijkt het allemaal wat ingewikkelder in elkaar te zitten en is de rolverdeling tussen dader en slachtoffer minder overzichtelijk dan gebruikelijk in detectiveverhalen.

Ondertussen begint het ook in hun eigen levens te rommelen. Een van hen praat tegen de kamerplanten omdat haar eigen partner nauwelijks een woord met haar wisselt. Dat klinkt absurd maar als je er op let zie je in restaurants wel zulke stellen. Ze eten en zwijgen, de hele avond, zijn volkomen uitgepraat. Al is de smartphone die na 2007 opkwam er een goed camouflagemiddel voor.

De vrouwen worden in de film alle drie geconfronteerd met situaties waarin ze gedwongen worden met de blik van een buitenstaander naar hun eigen leven te kijken, alsof ze zichzelf bespieden.

Mataharis is gemaakt door Icíar Bollaín die als actrice samenwerkte met de beroemde Ken Loach. De realistische manier waarop het verhaal in beeld wordt gebracht is duidelijk door hem geïnspireerd. Je dringt als kijker echt hun privélevens binnen, in die zin neem je als kijker zelf de rol van privédetective over.

Bollaín is bekend om haar feministische films en dat geldt ook voor deze. De vrouwen mogen wel meedoen, dat wil zeggen ze mogen hard werken, maar het zijn de mannen die de beslissingen nemen. 

De film is duidelijk gedateerd, maar dat geldt niet voor de thematiek. Bijna twintig jaar later is er veel veranderd, ook in de verhouding tussen mannen en vrouwen, maar dat de wereld er anders uit ziet komt meer door technologie en vormgeving dan wezenlijke verandering. In een van de verhalen schemeren de gevolgen van het fascisme en de onvrijheid door die Spanje tot 1975 in hun greep hielden. Het deed me denken aan de situatie in de VS nu. 

Mataharis is gratis te bekijken via de Europese cultuurzender Arte, met Engelse ondertiteling. Het is ondanks de indrukwekkende acteerprestaties geen meesterwerk maar ik heb het gevoel dat de film langer blijft hangen dan ik tijdens het kijken vermoedde.

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een zeer persoonlijke nieuwsbrief over wat ik de voorbije week zag, las, meemaakte en dacht. Doe net als meer dan tweeduizend andere lezers en abonneer je hier gratis.