Er was iets nieuws in het vliegtuig. We zaten allemaal braaf gegord in onze stoelen. De verlichting was van het soort dat je alleen treft in vliegtuigen, een soort waas die nergens vandaan lijkt te komen. Net zoals het geluid, een ruis die doet denken een mix tussen een stofzuiger en de ambient sounds van je iPhone. Iedereen zat zoals gebruikelijk te doen alsof dit al hun 589ste vlucht was. Een mengeling van gelatenheid, verveling en ongeduld, wachtend tot het toestel zich in beweging zou zetten.

In een stoel naast me was iemand voortdurend luid aan het hoesten en snotteren. Dat kan allerlei oorzaken hebben maar ik had toch spijt dat ik geen mondmasker bij me had gestoken. Ik heb weliswaar al een corona-besmetting achter de rug dit seizoen – de hel, ja volgend jaar haal ik weer een vaccin – maar misschien was dit wel een nieuwe ziekte. Zat ik naast patient zero. Nou ja, wel een goed verhaal, als ik het kon navertellen. Zou ik zelf zijn gaan reizen met zo’n aandoening? Ik dacht van niet maar ik wist van wel. Zou een annuleringsverzekering het vergoeden? Niet dat ik die had want ik ben van living on the edge.

En toen klonk het nieuwe uit de luidsprekers: “Het is vanuit privacy-overwegingen niet toegestaan foto’s of video-opnames te maken van de crew en andere passagiers.” Dat had ik nog nooit gehoord. Ik moest denken aan de clipjes van Mr. Nouar. Daardoor weet ik dat er mensen zijn die in het vliegtuig bijvoorbeeld hun teennagels knippen. Het is van die informatie die je niet had willen weten en je tegelijker niet meer loslaat. Als een irritant stuk plakband onder de zool van je schoen, om het maar bij een net voorbeeld te houden.

Ik was niet van plan geweest de hoestende snotteraar naast me te filmen maar door de mededeling kwam ik plots op het idee. Misschien was een audio-opname ook wel voldoende. Dat was immers niet verboden. En dan beelden erbij van een vuurspuwende vulkaan. Of van gremlins die om zich heen kotsen.

En toen klonk het volgende nieuwe uit de luidsprekers. “Tijdens de instructies van de veiligheidsmaatregelen bent u verplicht naar de crew kijken. Ook als u de instructies al eerder hebt gezien. Hoofdtelefoons moeten afgezet worden.” Dat had ik ook nooit eerder gehoord. Ik was er wel blij mee want ik weet me nooit een houding te geven tijdens de instructies. Aan de ene kant vind ik het onbeleefd om er niet naar te kijken, aan de andere kant wil ik natuurlijk niet de indruk wekken dat het de eerste keer is dat ik vlieg.

Ik keek, luisterde en kende het allemaal al maar vroeg me zoals gewoonlijk vooral af of ik dit zou onthouden. Zou ik niet gewoon in paniek raken en verstijven als er een noodlanding gemaakt ging worden? Ik zag mezelf ronddobberen in het koude zeewater nerveus zoekend naar het tuitje waarmee je het zwemvest kunt opblazen. Of stuntelen met het mondmasker zodat een stewardess me moet komen helpen en een andere passagier daardoor overlijdt.

Dit vliegtuig had wifi dus ik zou eventueel in geval van nood ChatGPT kunnen raadplegen.

Ik zit in een vliegtuig dat neerstort, wat moet ik doen?

Probeer kalm te blijven en volg de instructies van het cabinepersoneel op. Volg de veiligheidsprocedures, zoals het aantrekken van de zuurstofmaskers als dat nodig is. Volg ook de nooduitgangen en evacuatieroutes. In noodgevallen is het belangrijk om rustig te handelen.

Heb je dus niks aan. Al is dat kalm blijven wel het belangrijkste. Dat bleek bij de twee ongelukken die dit jaar plaatsvonden. Bij de brand aan boord van een Japans vliegtuig vielen daardoor geen slachtoffers. En in de VS ook niet toen daar een deur uit het vliegtuig werd weggezogen. Omdat de crew paniek wist te voorkomen. Gek genoeg krijg je daar geen training in als passagier. Terwijl het toch heerlijk zou zijn om bijvoorbeeld voor het opstijgen met z’n allen even 10 minuten te mediteren. ‘Kalmte kan je redden’, dat was een van de vele lessen die ik van kinds af aan leerde van mijn vader. Al gebiedt de eerlijkheid me te vermelden dat hij in paniek raakte toen er thuis een keer brand ontstond. Mijn altijd nerveuze moeder daarentegen bleef doodkalm en begon te blussen.

Ik keek zo geïnteresseerd mogelijk naar de stewardess die de instructies gaf. In de trein vertellen ze je dat soort dingen niet. Terwijl je daar toch ook risico loopt. Een vriend van me checkt altijd zorgvuldig wie er tegenover hem zit in de trein en wat die persoon bij zich draagt. Dat krijg je bij een crash immers allemaal over je heen. Anderen reizen alleen maar achteruitrijdend want dan vang je de klap beter op. In de trein zitten immers geen veiligheidsgordels. Best vreemd eigenlijk.

Ik zat pal naast de nooduitgang en keek naar de rode hendel om die te openen. Natuurlijk kwam het idee in me op om er hoog in de lucht aan te trekken. Dat is een erfenis van onze prehistorische voorouders. Die moesten in Afrika woestijnen oversteken om aan voedsel te komen, anders gingen ze dood. Tegelijkertijd was zo’n tocht levensgevaarlijk. Geen zinnig mens begint daar aan. Daarom zit er iets in onze hersenen dat het nemen van risico’s aanmoedigt. Hard rijden, bungeejumpen, bergbeklimmen, we hebben het allemaal te danken aan de dorre vlakten van Afrika. Ondertussen is er een ander deel van je hersenen dat voorkomt dat je te veel toegeeft aan de risicodrang. Ik keek naar de rode hendel en hoopte dat mijn hersenen nog door de APK-keuring kwamen.

We waren alweer een tijd in de lucht toen er een waarschuwingstoon klonk en een Engelstalige boodschap waarvan ik alleen “cabin crew” verstond. Daarna werd het duidelijker. Iedereen moest de gordel weer vastmaken want er was sprake van turbulentie. Meteen begon het toestel hevig te schudden. De piloot zei iets over lager gaan vliegen. En dat niemand naar het toilet mocht. Terwijl het me leek dat veel mensen daar nu juist behoefte aan hadden.

Turbulentie is een almaar groeiend probleem en dat komt door de klimaatcrisis. Voorheen kwam het zeldzaam voor, nu heeft bijna iedere vlucht er mee te maken. Alsof Moeder Aarde duidelijk wil maken dat zoveel vliegen een slecht idee is. Wie niet wil horen moet maar voelen. En dat deden we.

Het optreden van turbulentie valt niet of amper te voorspellen. Het is er gewoon plots. Ik las er recent een artikel over met de pakkende titel ‘So these are the people I’ll die with’. Over passagiers die gewond raken door de heftige bewegingen en rondvliegende voorwerpen. Net als in de trein bij een crash. Krijg je ineens een laptop tegen je harses.

Je bent natuurlijk bang dat het vliegtuig dan neerstort maar die kans is heel klein, zo wordt bezworen. Het gevaar zit in het rondslingeren door de cabine van spullen en inzittenden. Het zou me niks verbazen als over een paar jaar passagiers een helm dragen. Nou ja, voordeel was wel dat ik me geen zorgen meer maakte over het virus van de snotteraar naast me.

Het vliegtuig schokte. Steeds heviger. Als het een auto was geweest, stonden we nu al op de vluchtstrook. Toch wel jammer dat ik er geen filmpje meer van mocht maken, dacht ik. Zo kalm bleef ik dus wel.

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een zeer persoonlijke nieuwsbrief over wat ik de voorbije week zag, las, meemaakte en dacht. Abonneer je hier gratis.