Nu het fascisme overal weer oprukt en er verbijsterend weinig tegen te doen lijkt, kreeg ik trek in een roman die het leven in die tijd beschrijft. En dan doel ik niet op verhalen over de bezetting, de Holocaust of de oorlog maar het gewone leven in een wereld waar fascisten de macht hebben.

Het Ongelukskind is de vorig jaar verschenen debuutroman van Beatrice Salvioni (1995) die werd bedolven onder de lovende kritieken. Het boek, dat in 28 landen tegelijk werd uitgebracht, beschrijft de belevenissen van twee tienermeisjes in Monza, net boven Milaan.

Het verhaal speelt in 1936. De vertelster, Francesca, komt uit een keurig gezin en voelt zich opgesloten in het keurslijf van de slaafse en hypocriete burgerlijkheid. Ze sluit vriendschap met Maddalena een geboren rebel, die haar inwijdt in een andere wereld. “Jij hebt me geleerd ongehoorzaam te zijn” bekent Francesca op een gegeven moment. “Ik wist niet dat het kon.” Het verhaal gaat ook over de geboorte van verzet. Niet in de zin van partizanen maar gewoon als levenshouding, niet meegaan in waar de anderen je toe dwingen.

Hun rebelsheid komt voortdurend in botsing met het verstikkende conformisme dat zo’n vruchtbare voedingsbodem is voor het fascisme. In de wereld van extremisten moet je je koest houden, wie zich uitspreekt komt in de problemen.

De politieke situatie zag ik trouwens meer als de omlijsting van het verhaal. De vertelling gaat vooral over twee naar onafhankelijkheid snakkende meiden die leven in een door mannen gedomineerde samenleving. Ze gedragen zich op een manier die traditioneel meer met jongens wordt geassocieerd, voortdurend spanning zoekend. Voeg daarbij dat er ook nog sprake lijkt van een soort verliefdheid tussen hen en het is duidelijk dat Silvioni actuele thema’s projecteert in de geschiedenis. Het maakt dat je je in die tijd voelt, maar alsof het nu is. En dat laatste is natuurlijk precies de onderliggende vrees.

Monza, waar de twee wonen, is wereldberoemd vanwege de autoraces. Die komen ook in het boek voor. Autoracen is echt een mannenwereld maar het valt me in de praktijk op hoeveel vrouwen van de even lawaaiige als macabere ‘sport’ houden. Francesca verbaast zich er over.

Keken mensen daarom zo graag naar autoraces? Omdat ze hoopten een spectaculaire dood te zien, zoals de Romeinen bij de gladiatorengevechten?

Weet je wie er ook van de Romeinen hielden? Ik bedoel maar.

Het Ongelukskind leest als een film en ik denk dat het zo ook het beste verslonden kan worden. In een ruk van kaft tot kaft, bedoel ik. Hoewel ik genoot van het verhaal lukte me dat niet. Silvioni heeft duidelijk veel research gedaan en beschrijft tot in detail het leven in die tijd. Dat is knap maar persoonlijk kan ik er niet zo goed tegen. Het voelt alsof je naar een maquette kijkt, alles klopt maar dat maakt je er ook bewust van dat het een nagemaakte werkelijkheid is.

Daardoor las ik het boek niet in een keer uit maar deed ik er twee weken over. Wellicht was dat niet de enige reden. Ik zie mezelf graag als een genderneutrale lezer, die zich niet laat hinderen door kwalificaties als vrouwenboek, maar nu dacht ik wel dat ik het verhaal waarschijnlijk met meer plezier zou lezen als ik vrouw was geweest. Dat was voor de feminist in me een verwarrende ervaring.

Ik stuitte tijdens het lezen weer op het fenomeen van wat ik maar de boekenketting noem. Daar bedoel ik mee dat je in een boek iets leest dat ook zat in het boek dat je daarvoor las. Nadat ik bijvoorbeeld een boek van Tolstoj had gelezen kwam de schrijver ook aan de orde in het boek dat ik daarna las. Het is daardoor alsof alle verhalen met elkaar verbonden zijn.

In Het Ongelukskind las ik dit over vrouwelijke onafhankelijkheid:

Het ging erom dat je een man die zei ‘Jij bent van mij’, in de ogen durfde te kijken en antwoordde: ‘Ik ben van niemand.’

Laat Jij Bent Van Mij nou net het volgende boek zijn dat ik even daarvoor aan mijn leeslijst had toegevoegd, dankzij een warme aanbeveling van Bas Heijne.

Dit soort alledaagse magie zit ook volop in Het Ongelukskind. Het maakt het verontrustende verhaal meer dan levensecht.

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een zeer persoonlijke nieuwsbrief over wat ik de voorbije week zag, las, meemaakte en dacht. Abonneer je hier gratis.