Toen ik zeven jaar oud was trok de juf in de schoolklas zo hard aan mijn oor dat het lelletje scheurde, of in ieder geval beschadigd raakte. Ik huilde, vertelde het aan mijn moeder maar er gebeurde verder niks. Op de basisschool waar ik zat waren lijfstraffen niet ongebruikelijk, de meester sloeg bijvoorbeeld met de liniaal hard op je hand en een draai om je oren werd snel uitgedeeld. Het was een katholieke school waar de tijd wat achter liep. De juf was een zuster die gekleed ging in habijt en met een nonnenkap op haar hoofd les gaf. Ze was streng en hardhandig.

Toen ik zo’n 35 jaar later tv-werk deed en enige bekendheid kreeg, nam ze uit het niets contact met me op. Of ik haar nog kende, ze was inmiddels op hoge leeftijd. We mailden wat heen en weer. Het waren sympathieke berichten. Ik weet niet of ze zich realiseerde hoezeer ze indertijd door mij en vele leerlingen gevreesd werd en had geen drang dat uit te vogelen. Als ze het wist hoefde ik er niet nog eens over te beginnen en als ze het niet wist had het op deze leeftijd geen zin haar er mee te confronteren. Je kunt het ook zien als excuses voor ordinaire lafheid. Ik zei er in ieder geval niets over en begon zelfs te twijfelen of mijn beeldvorming wel klopte, of dat met mijn oor wel echt gebeurd was. Ja, ze had wel heel hard aan mijn oor getrokken en mijn lelletje bloedde maar misschien kwam dat door iets anders? Het deed er eigenlijk niet meer toe. Inmiddels is ze overleden, anders zou ik dit vermoedelijk niet eens opgeschreven hebben. De katholieke en dorpse verzwijgcultuur werkt na decennia nog steeds door.

De herinnering kwam naar boven toen ik donderdag een film zag waarin een soortgelijk voorval voorkomt. Een jongetje raakt gewond aan zijn oor en dat zou gebeurd zijn toen een docent hem mishandelde. Net als in mijn geheugen speelt in de film de vraag of dat ook echt zo gebeurd is.

Vijf jaar geleden zag ik Shoplifters van de Japanse regisseur Hirokazu Kore-eda. Een geweldige film die diepe indruk maakte maar het gekke is dat ik me er verder niets meer van kan herinneren. Ik vrees dat de nieuwste film van Kore-eda, die sinds donderdag in de bioscopen draait, een zelfde lot wacht. Monster is een prachtige, gevoelige film maar of die gaat beklijven?

De film opent met beelden van brandweerwagens die met sirenes en zwaailichten door de stad scheuren. Sommige weggebruikers reageren apathisch en gaan niet opzij. Zelfs niet als ze daartoe via een luidspreker toe worden gemaand. Alsof ze niet willen geloven dat de brandweerlieden echt haast hebben, of omdat het hen gewoonweg niet interesseert.

Dit is waar in Monster steeds sprake van is. Er gebeurt iets en de betrokkenen reageren anders dan je zou verwachten. En zoals de verkeersdeelnemers in de openingsscène kennelijk niet beseffen waarom de brandweer met sirene rijdt, zo weet je als kijker ook steeds niet wat er nou precies aan de hand is.

Een torenflat staat in brand, blijkt. Grote vlammen slaan uit de bovenste verdiepingen, een huiveringwekkend beeld. De camera switcht naar de hoofdrolspelers, een jong jongetje en een vrouw, kijken vanaf hun balkon op de ramp uit. Je voelt meteen dat er iets niet goed zit. Zij noemt zich voogd en hij noemt haar mama, maar de precieze relatie wordt nooit duidelijk. Daarna begint zich een verhaal te ontspinnen rond het jongetje, wiens vader is overleden. De voogd/moeder merkt dat er iets aan de hand is met de jongen. Iets op school. Ze doet vervolgens een vreselijke ontdekking.

Na ongeveer een half uur in de film, begint de brandscène opnieuw. De brandweerwagens komen weer aan scheuren, maar nu zien we de vertelling door de ogen van de onderwijzer. Dezelfde gebeurtenissen maar plots met een totaal andere context, meer puzzelstukjes vallen op hun plaats en plots verandert het beeld van wat er aan de hand is.

Monster speelt met het gegeven dat onze hersenen ontbrekende informatie zelf verzinnen als dat nodig is om een situatie op de een of andere manier te kunnen begrijpen. Je hoort een klap, ziet niks, maar begint toch meteen te bedenken wat er mogelijk gebeurd is. Je vult in. Ooggetuigen lijden daar vaak aan, die vertellen nogal eens details die aantoonbaar niet kloppen of gebeurd zijn. Die zeg maar autocomplete functie van onze hersenen werkt de hele dag door, het is waar vooroordelen goed in gedijen. Het fenomeen is zo sterk dat de verzonnen informatie zich soms niet eens meer laat verdringen door de feiten, als die later bekend worden.

Ik schrijf dat allemaal zo op, omdat het verder heel lastig is iets te vertellen over de film Monster zonder het verhaal en daarmee de kijkbeleving te beschadigen. Het drama speelt zich af op een school en draait om vier personages: twee jongetjes, de voogd/moeder en de docent. Er omheen spelen allerlei subplots die ieder een film op zich zouden kunnen vormen. Het is dan ook geen gemakkelijk kijkplezier. Ik had soms moeite het verhaal te volgen, vermoedelijk mede omdat de film allerlei aspecten van de Japanse samenleving aan de kaak stelt waar ik verder niet of onvoldoende mee bekend ben. Bijvoorbeeld de Japanse schaamtecultuur met zijn specifieke rituelen. Hier zeg je na een fout sorry terwijl je schuldbewust kijkt, daar is het een hele ceremonie, waar veel meer bij komt kijken.

Monster is een heel mooie film, ontroerend ook. Herkenbaar voor iedereen die kind is geweest. Je voelt weer hoe het is om kind te zijn. En als je op school gepest werd, zul je veel herkennen. Er wordt fantastisch in geacteerd, vooral ook door de twee jongetjes. Het design is, als je van mode houdt, alleen al een reden om de film te zien. Ieder karakter wordt ook verbeeld door de kleding.

Ik zou er veel meer over willen zeggen maar het verhaal is van een fragiele schoonheid. Zelf vond ik dat de film wel iets korter had gekund maar dat is meer een gevoel dan kritiek.

Na afloop van de film rijst ook de vraag wie eigenlijk het monster is waar de film naar vernoemd is. Voor mij is het toch de samenleving.

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een zeer persoonlijke nieuwsbrief over wat ik de voorbije week zag, las, meemaakte en dacht. Abonneer je hier gratis.