Als ik droom over mensen zie ik nooit hun gezichten. Ook als het gaat om mensen die ik ken of herken. Vraag me niet hoe dat kan. Ik heb tot op de dag van vandaag eigenlijk gedacht dat iedereen dat heeft. Daarover later meer, eerst de aanleiding.

In de film Dream Scenario, die ik vrijdag in de bioscoop zag, is er een gezicht dat in de dromen van tal van mensen opduikt. Dat is het gegeven waar de film om draait. Het is het gezicht van Nicholas Cage en die speelt zoals altijd voornamelijk Nicolas Cage maar dit keer overtuigender dan ooit in de vorm van een universitair docent evolutiebiologie. Paul Matthews is wat je noemt een exponent van normcore, er is helemaal niets bijzonders aan hem. Hij heeft een keurig gezin, een nette baan en voor de rest ook totaal geen smaak. Zijn gebrek aan wenkend perspectief compenseert hij, net als een groot deel van de wereldbevolking, door de wens te koesteren ooit een boek te schrijven dat hem zijn doorbraak zal bezorgen. Wat hij, net als al die anderen, natuurlijk nooit zal doen.

Dan wordt hij op een dag slachtoffer van een merkwaardig fenomeen. Mensen beginnen over hem te dromen, ook mensen die hij nooit ontmoet heeft. Hij wordt op straat herkend door wildvreemden, alsof hij een ster is. En dat wordt hij dan ook. Het leven van de saaie man komt op z’n kop te staan op een manier die hij zelf niet had kunnen dromen.

Het verhaal van Dream Scenario is verzonnen maar niet helemaal uit de lucht gegrepen. Bijna 20 jaar geleden ontdekte een psychiater in New York bij toeval dat meerdere patiënten van dezelfde man dromen. Er is een site over zijn gezicht gemaakt, duizenden hebben verklaard dat gezicht te herkennen uit hun dromen.

Maar de film gaat niet over dromen, het thema is roem. De beroemde voorspelling van 15 minutes of fame waarmee gedweept werd toen internet opkwam, een belofte die vervolgens door sociale media werd ingelost. Je kunt van het ene moment op het andere viraal gaan, of je dat nu wilt of niet. Je weet in de film dat het misgaat als Paul’s eigen dochter stiekem even een foto van hem maakt om te DM’en aan een vriend. Paul is geen vader meer, maar een celebrity, een meme.

Paul doceert als evolutiebioloog over het gedrag van individuen in de massa en andersom. Hij legt uit dat zebra’s gestreept zijn om op te gaan in een massa zodat roofdieren niet meer kunnen aanvallen. Hij ontwikkelt een theorie over de collectieve intelligentie van mieren waardoor ieder individu slimmer is dan in z’n eentje. De boodschap is duidelijk: onherkenbaar opgaan in de massa is veilig en verstandig.

Bekendheid staat daar lijnrecht tegenover. Het is een bizar verschijnsel. Vleiend maar ook gevaarlijk. Je wordt zogezegd publiek bezit en verliest als het ware de controle over wie je bent. Sommigen verklaren je tot hun eigendom, bijvoorbeeld stalkers. Anderen gaan wat ze niet over je weten zelf naar eigen behoefte invullen en denken je vervolgens te kennen. Je wordt een object dat zijn eigen verhalen heeft, waar je niets aan kunt doen.

Het is een fenomeen dat even ongrijpbaar is als een droom. Alleen verdwijnen dromen als je wakker wordt, bekendheid raak je nooit kwijt. Mensen zijn als soort namelijk spectaculair goed in het onthouden van gezichten. Film is daarvan het beste bewijs. Soms herken ik een acteur om er vervolgens via Imdb achter te komen dat ik me die alleen kan herinneren omdat hij of zij jaren geleden een bijrol had in een film die ik verder vergeten ben.

Dat onthouden van gezichten is een nog merkwaardiger verschijnsel. Zoals ik zei zie ik bij mijn weten nooit gezichten in dromen en meende ik dat iedereen dat heeft. Dat blijkt dus niet het geval. Na het verlaten van de bioscoop googelde ik wat en las dat meer mensen dromen zonder gezichten maar niet iedereen. “Ik ben sowieso slecht in gezichten onthouden,” schreef iemand. Toen viel er een kwartje. Dat heb ik ook. Ik ben extreem slecht in gezichtsherkenning. Niet bij iedereen maar wel bij veel mensen. Het is een soort kleurenblindheid voor gezichten. Tot op het onvoorstelbare af. Ik kan een gezicht binnen seconden vergeten. Als ik op bijeenkomsten of feestjes ben richt ik me op het onthouden van de kleding die gesprekspartners aan hebben omdat ik ze anders niet meer terug kan vinden als ik bijvoorbeeld even wat te drinken ga halen. Je begrijpt, ik haat recepties van mannen in blauwe pakken.

In de film wordt het advies gegeven dromen op te schrijven. Dat doe ik zelf met enige regelmaat omdat ik ze anders vergeet. Vaak zijn het nare maar tegelijk grappige dromen en de overeenkomsten met de film blijken verrassend. Terugbladerend in mijn dagboek lees ik bijvoorbeeld dat ik een tijdje terug droomde dat ik tot mijn verbazing plots gekozen was als Kamerlid. Dat is geen pretje want ik vind de Tweede Kamer een afschuwelijke omgeving. Nog erger werd het toen ik me realiseerde dat ik daardoor zou moeten stoppen met werken. Ik zocht, zwervend door de gangendoolhof, naarstig naar een uitgang maar kon die niet vinden. De paniek zwol aan totdat ik een vriendin tegenkwam die met haar fiets op de roltrap stond. Ze reageerde geruststellend maar verbaasd op mijn paniek. Waar maakte ik me druk om, alles zou goed komen. Ik begreep niet dat ze het niet begreep maar volgde haar, fietsend door de gangen.

Dream Scenario is als droom dus een uiterst realistische film. De meningen verschillen of het een comedy is of een horrorfilm. Ik merkte in de zaal tot mijn schrik dat ik een paar keer de enige was die lachte…

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een zeer persoonlijke nieuwsbrief over wat ik de voorbije week zag, las, meemaakte en dacht. Abonneer je hier gratis.