Op Instagram zag ik een post van French Girl Tries over Baarle-Hertog. Of Baarle-Nassau. Ik haal die twee altijd door elkaar. Het was zo’n grappige verzameling foto’s die laat zien dat de grens tussen Nederland en België in de enclave dwars door huizen loopt. Leuk, swipe, next.

Of nee, voor het eerst vroeg ik me af waarom dat eigenlijk zo is. Er stond me iets bij van dat de situatie was ontstaan na de Belgische onafhankelijkheidsstrijd in 1830. Vaag natuurlijk want over die strijd leren we amper iets. In Nederland, met z’n gewoonte de eigen misdaden klein te maken, wordt het de 10-Daagse Veldtocht genoemd, alsof het een uitje was. In werkelijkheid duurde de strijd veel langer en beging generaal Chassé, naar wie het theater in Breda vernoemd is en die een belangrijke maar door de Britten verzwegen rol had vervuld bij de slag bij Waterloo, een oorlogsmisdaad door de stad Antwerpen bij een wraakactie in puin te schieten. Honderden burgers kwamen daarbij om het leven. Geen Nederlander die het op school te horen krijgt. Op de site parlement.com wordt het ‘verdediging’ genoemd. Ik weet van de gruwelen dankzij deze podcast, die ik ooit bij toeval op de Belgische radio hoorde.

Maar ik dwaal af. Ik ging research doen. Dat wil zeggen, ik las Wikipedia en kwam tot de ontdekking dat de enclaves al sinds de 12e eeuw bestaan. Het zijn ook veel meer enclaves dan ik dacht. 23 om precies te zijn. De gebieden die in Nederland liggen vallen onder de provincie Antwerpen en zijn onderdeel van een gemeente waarvan ook het plaatsje met de prachtige naam Zondereigen deel uit maakt.

De merkwaardige situatie is ontstaan door een afspraak uit 1198 tussen de hertog van Brabant, Hendrik I, met een lokale heerser. Die afspraak was nodig omdat de hertog zich bedreigd voelde door – het zal eens niet – Holland. Er werden stukken land geruild maar voor sommige stukken grond bestonden al andere afspraken en die vielen daarom buiten de overeenkomst.

Zo ontstonden de enclaves, die bestuurlijk gezien natuurlijk nogal onhandig waren. Daarom werd gewerkt aan een oplossing. Dat heeft 800 jaar(!) geduurd. Serieus. Tot 30 jaar geleden is getracht de enclaves op te heffen. Uiteindelijk is besloten de situatie officieel te maken en in 1995 werden de enclavegrenzen echte rijksgrenzen. Dat vereiste een aparte overeenkomst en heel wat ingewikkelde samenwerking tussen Nederland en België. Zo ingewikkeld dat het project een proeftuin werd voor de Europese Unie om regelingen te treffen voor betwiste gebieden.

Hoe lang dat zo blijft is nog de vraag. De extreemrechtse nationalistische partij Vlaams Belang dreigt in juni de Belgische verkiezingen te gaan winnen. Het doel van die partij is dat België wordt opgeheven, net als Joegoslavië in de vorige eeuw, en daar willen ze meteen mee beginnen. Misschien lukt dat, we leven immers in de 21e eeuw waarin wel gekkere dingen gebeuren. Dat zal gepaard gaan met opnieuw conflicten over landsgrenzen.

Ik moet dus wel een keer naar die enclaves gaan kijken, nu het nog kan. En dat was natuurlijk ook de bedoeling van die Instagram post.

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een zeer persoonlijke nieuwsbrief over wat ik de voorbije week zag, las, meemaakte en dacht. Abonneer je hier gratis.