“Moedige vrouwen worden vergeten, moordzuchtige mannen worden herinnerd.” Het is een zin die gisteravond vanaf het podium van de Schouwburg klonk en blijft hangen. Ik moest denken aan Violet Gibson, over wie ik recent schreef. En aan Mary Seacole. En ik zou er aan meer willen denken maar ja, heldinnen die je niet kent, kun je ook niet eren. Vergetelheid is het dodelijkste wapen van de geschiedenis.

Yaa Asantewaa is ook zo’n heldin. Op haar sloeg deze zin. Ze leidde in de 19e eeuw in Ghana een duizendkoppige strijdmacht van vrouwen tegen het Britse koloniale leger dat haar geboortegrond kwam inpikken. De Oorlog om de Gouden Stoel heet die strijd. Ze wist met slimme tactieken een jaar lang stand te houden maar werd uiteindelijk verraden, gevangengenomen en gedeporteerd naar de Seychellen waar ze in ballingschap stierf.

The Golden Stool, or The Story of Nana Yaa Asantewaa vertelt haar indrukwekkende geschiedenis. En doet dat op een zeer bijzondere manier. Ik heb nooit eerder zo’n voorstelling gezien. Het is een opera met liederen van Beethoven’s Ode an die Freude tot aan WAP van Cardi B. Maar ook een opera met een zeer schaars gebruik van muziekinstrumenten, op een enkele trommel na. Europese opera en Amerikaanse pop worden vermengd met traditionele Afrikaanse zang en dans tot een fascinerende mix die zowel verrassing als herkenning oproept. Een explosie van energie ook. Het gaat maar door, anderhalf uur lang. Hier de playlist met verwerkte nummers.

Het podium is kaal en donker, met alleen een hoge, kale boom en een verlicht Afrikaans masker. Op de achtergrond wordt het beeld van de kust geprojecteerd. Een strand met ruisende zee en wat zich verpozende mensen. Een vredig tafereel maar ieder moment kan er een vloot aan komen met een imperialistisch leger dat alles inpikt. Op het podium staat een indrukwekkende groep vrouwen die al zingend en dansend het verhaal vertellen.

Ik had het gevoel dat ik in een andere wereld was beland. Terwijl het tegelijkertijd over mijn eigen wereld gaat. Niet alleen de koloniale schulderfenis maar ook de culturele rijkdom. Vrijwel alle hedendaagse muziek leunt sterk op Afrikaanse invloeden, net zoals de moderne kunst van bijvoorbeeld Picasso dat doet. Tijdens de voorstelling realiseerde me ik dat hetzelfde waarschijnlijk opgaat voor moderne dans. Nooit eerder bij stilgestaan. We weten en zien wel dat het leven in Afrika sterk is beïnvloed door de Europeanen maar andersom is dat ook het geval en daar zijn we ons amper bewust van.

Dat is niet louter aan onwil toe te schrijven. Tijdens de uitvoering van een aangepaste versie van Habaneras, het legendarische lied uit Carmen van Bizet dat iedereen kent, verschenen in de boventiteling achteloos de woorden zigeuner en gypsy. Dat had ik niet verwacht. Het zijn denigrerende termen voor Roma, de nomadische volkeren van Europa die zwaar te lijden hebben onder discriminatie. Waarom de termen gebruikt worden in een voorstelling die zo sterk gaat over antiracisme en identiteit is me eerlijk gezegd een raadsel. Zou het gewoon per ongeluk gebeuren? Omdat het eigen is aan het gebruik van Bizet’s opera die met Carmen inspeelde op het romantische beeld dat in de 19e eeuw ontstond van de Roma?

Die 19e eeuw wordt in The Golden Stool, or The Story of Nana Yaa Asantewaa neergezet als de tijd waarin het monster van de industriële revolutie werd gebaard. Die bracht voorspoed in het Westen maar moest gevoed worden met de natuurlijke bronnen uit de rest van de wereld. Daar zijn de koloniale legers ook op uit: het roven van grondstoffen.

Maar de opera gaat over meer dan koloniale verwoesting. Het verhaal gaat ook over een samenleving, van de Ashanti, die amper beschreven wordt. Aan het begin is bijvoorbeeld over een begroetingskreet te horen die Ashanti steevast gebruiken. De zaal wordt aangemoedigd om die mee te roepen. Daardoor word je op een slimme manier zelf onderdeel van het verhaal. Dat gevoel blijft en maakt het kijken tot een ware beleving.

The Golden Stool, or The Story of Nana Yaa Asantewaa is een productie van Gorges Ocloo, LOD muziektheater en het Toneelhuis uit Antwerpen en was de opening van het O.-festival. De komende dagen zijn overal in Rotterdam voorstellingen te zien waarin muziek centraal staat.

PS: Maak jezelf niet afhankelijk van de sociale media algoritmes die bepalen wat je te weten komt. Abonneer je nu hier op mijn gratis nieuwsbrief In de Week en mis niets meer. Gewoon doen.