Het is een anekdote die ik nooit vergeten ben: toen Beethoven in 1804 zijn Derde Symfonie componeerde, doopte hij die de Bonaparte-symfonie, naar Napoleon Bonaparte die toen nog consul was van Frankrijk. Die titel consul verwees naar een democratisch leiderschap in het oude Rome. Beethoven zag Napoleon ook zo, als verdediger van de door de Franse revolutie verworven burgerrechten. Toen de componist vernam dat Napoleon zich tot keizer had laten kronen en daarmee de idealen van de revolutie verkwansekde werd hij zo boos dat hij het titelblad verscheurde en de symfonie herdoopte in Eroica.

Het voorval laat zien hoe Napoleon aanvankelijk werd gezien in Europa, als een verlosser die afrekende met oude systemen en burgerrechten verbreidde, het burgerlijk wetboek invoerde maar bijvoorbeeld ook de bevolkingsadministratie. Onlangs zag ik in een hipstercafé zakjes met de opdruk ‘bietsuiker’ liggen. Ook dat hebben we aan Napoleon te danken. Hij gaf wetenschappers opdracht een alternatief voor de uit de koloniën afkomstige rietsuiker te bedenken. Daarom hebben we suikerbieten. Hij dwarsboomde de koloniale handel van zijn vijanden door chefs de Franse keuken te laten veranderen en de afhankelijkheid van specerijen drastisch te verminderen. Het zijn allemaal zaken die tot op de dag vandaag doorwerken.

In de film Napoleon van Ridley Scott wordt het je niet verteld. Er wordt je eigenlijk amper iets verteld over Napoleon. Toen ik de bioscoop verliet dacht ik dit is typisch een film die gemaakt is door een vijand. Google gaf me gelijk. Ridley Scott is een Brit en voor de Britten was Napoleon niet alleen militair maar ook met zijn gelijkheidsdenken een aartsvijand. Een enkele scene deed me zelfs letterlijk denken aan Der Untergang over Adolf Hitler.

Dat klinkt misschien spannend maar Napoleon is helaas een oersaai spektakel. Van hoofdrolspeler Joaquin Phoenix is bekend dat hij goed een gekwelde geest kan uitdrukken en dat is hier dan ook 258 minuten lang te zien. Maar waarom hij dan zo gekweld is? Dat wordt niet duidelijk. Nou ja, omdat hij verslaafd is aan de vagina van zijn geliefde maar die niet kan bezitten, in tegenstelling tot grote delen van de wereld die hij verovert. Dat klinkt banaal maar zo zit het in de film en meer kan ik er niet van maken. De seks in de film is overigens plat en afstotend.

Net als Oppenheimer is Napoleon gewoon een oude mannenfilm met klassieke, of zo je wilt uitgekauwde, verhaallijnen over strijd en competitie tussen mannen. Vrouwen zijn slechts franje. Josephine, zijn geliefde, is gereduceerd tot lustobject. In werkelijkheid speelde ze een belangrijke strategische rol in de politiek van Napoleon. Hij was de agressieve heerser, zij de rust zelve die het publiek kon bedaren. Ze was een uitzonderlijke vrouw, afkomstig uit de koloniën in de Caraïben en wist zelfstandig een plaats te veroveren in het Parijse machtscentrum. De film vertelt het je niet.

Het spektakel wordt gevormd door de slagveldscenes waar kosten noch moeite voor zijn gespaard. De beelden zijn weliswaar gruwelijk maar toch nooit voelbaar. Hup, daar gaat weer een hoofd.

Veldslagen waren gevechten van de grote getallen waarbij legers van tienduizenden militairen net zo lang op elkaar inhakten tot een van de twee was vernietigd. Anders dan nu kwamen burgers er niet aan te pas. Aan het slot zit natuurlijk de beroemde slag bij Waterloo, dat toen nog Nederlands grondgebied was, en die zijn ondergang betekende.

Aan die veldslag op 18 juni 1815, die een dag duurde, namen 200.000 militairen deel. Er vielen 55.000 doden en gewonden. Dat is een hele volle Johan Cruyff Arena aan mensen. Het moet gruwelijk geweest zijn maar in de film oogt het meer als een computergame.

Opvallend: op het terrein van Waterloo zijn geen beenderen te vinden. Volgens historici heeft de plaatselijke bevolking de botten verzameld en zijn ze verwerkt in een suikerfabriek. De wreedheid van oorlog echoot lang na.

Ja, ik beschrijf veel van wat niet in de film zit. Dat is nodig omdat ik ondanks de ruim 2,5 uur in de bioscoop er verder toch niet zo veel over te vertellen heb. In Frankrijk kwam veel kritiek op de film. Ridley Scott reageerde met dat ze hun bek moesten houden. Zo’n man.

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een zeer persoonlijke nieuwsbrief over wat ik de voorbije week zag, las, meemaakte en dacht. Abonneer je hier gratis.