Er zijn simpele dingen over de Tweede Wereldoorlog die ik nog niet weet. Niet de verhalen over verschrikkingen en barbarij, die nog steeds ontdekt worden, maar gewoon basale dingen. Waarom kon Hitler verslagen worden? De samenwerking van geallieerden, de oorlog op twee, drie fronten, dat soort dingen wist ik wel.

Maar er blijkt nog een heel andere reden te zijn waar ik toevallig achter kwam omdat ik luisterde naar Le French Podcast, een podcast in heel simpel Frans voor mensen die de taal willen leren. Gemaakt door Jordi Portes, een docent Frans die zoveel geduld in zijn stem legt dat het alleen daarom al ontspannend is om naar hem te luisteren. En ontspanning was precies wat ik nodig had tijdens de rit naar huis ‘s avonds laat na een lange werkdag en een diner met diepgravende gesprekken.

Le French Podcast geeft uitleg over Frankrijk en de Fransen. Zoals waarom haten de Engelsen de Fransen? Of Josephine Baker, een Franse heldin. En niet te vergeten: is Frans echt de moeilijkste taal ter wereld?

Ik klikte een willekeurige aflevering aan: Generaal De Gaulle en de Oproep van 18 juni. Van De Gaulle weet ik niet veel en van de Oproep had ik nog nooit gehoord. Portes vertelt dat De Gaulle in 2005 werd uitgeroepen tot de Grootste Fransman Aller Tijden en dat had te maken met zijn oproep van 18 juni 1940 die wordt gezien als een van de belangrijkste speeches in de geschiedenis. Ik blijk niet de enige die dat niet weet, er bestaat niet eens een Nederlandstalige Wikipedia-pagina over.

De nazi’s waren begin juni 1940 Frankrijk binnengevallen en bezorgden de Franse strijdkrachten in no time de zwaarste nederlaag uit de geschiedenis van het land. Op 14 juni werd Parijs ingenomen. Maarschalk Pétain, een populaire oorlogsheld uit de Eerste Wereldoorlog werd premier en stelde een wapenstilstand voor. De facto betekende dat een overgave. Pétain wilde samenwerken met de Duitsers, daar komt het woord collaboratie vandaan wat sindsdien in het Nederlands heulen met de vijand betekent.

De Gaulle was een fel tegenstander van de wapenstilstand, week op 17 juni uit naar Londen en deed daar een dag later via de BBC zijn oproep aan de Fransen de strijd niet op te geven. In tegenstelling tot Pétain geloofde hij dat Hitler verslagen kon worden.

Hij voerde in zijn legendarische speech argumenten aan om door te vechten. Ten eerste dat Frankrijk niet alleen stond maar een bondgenootschap vormde met het Britse koninkrijk en gebruik kon maken van de Amerikaanse industrie. Ten tweede dat de slag weliswaar verloren was op het Europese continent maar dat Frankrijk dankzij de koloniën veel groter was.

Hij riep alle Fransen op zich bij hem aan te sluiten in het Leger van Vrije Fransen. De regering Pétain was woest en veroordeelde De Gaulle bij verstek ter dood.

Een deel van de koloniën sloot zich aan, net als steeds meer Fransen en zo kon de strijd hervat worden. De eerste grote overwinning werd geboekt in 1942 bij de slag om Bir Hakeim in Libië (ook bekend van het gelijknamige Parijse metrostation) waar het Franse leger de tien keer zo talrijke tegenstander wist te verslaan.

Dat was voor mij een nieuw inzicht: Frankrijk kon winnen dankzij de koloniën. Als die niet waren gaan meevechten, spraken we nu misschien allemaal Duits. Voor hun rol is amper erkenning geweest, om het zacht uit te drukken. Een Frans bevrijdingsleger van een kwart miljoen soldaten, voor een groot deel bestaande uit Marokkanen, stortte zich op de fascistische vijand. In Frankrijk is recent de film Tirailleurs, met Omar Sy, in première gegaan over de rol van de soldaten uit de koloniën. De Volkskrant schreef vorige week over hun uitgegumde betekenis:

“Daags na de landing in Normandië volgde een tweede opmars van geallieerden in het zuiden van Frankrijk, bekend als operatie Dragoon. Tienduizenden tirailleurs sénégalais zetten daarbij voet op Franse bodem. Maar op verzoek van de Amerikanen werden de troepen voor de opmars naar de hoofdstad ‘witgewassen’. Zo kwam het dat op de beelden van de bevrijding van Parijs, in augustus 1944, nauwelijks zwarte soldaten te zien zijn.”

De rol van de koloniën in de bevrijding van Europa was nieuw voor me. Ik had wel eerder gehoord over de militairen uit de koloniën, de Marokkaanse militairen die begraven liggen in Zeeland bijvoorbeeld, maar dit gaat ook over dat de koloniën er überhaupt waren. Alleen daardoor kon De Gaulle de strijd voortzetten. Een gegeven dat gewoon is verdoezeld.

Verder is de overwinning natuurlijk ook te danken aan het feit dat De Gaulle niet wilde opgeven. Die standvastigheid is nu weer actueel met de oorlog in Oekraïne. Allerlei types, van zogenaamde realisten tot zelfbenoemde vredesactivisten en regelrechte Poetin-adepten, vinden dat Europa moet stoppen met steun aan Oekraïne. Meestal onder het mom dat er te veel slachtoffers vallen of dat de oorlog toch niet gewonnen kan worden. De vraag is hoeveel oorlogen Poetin nog gaat voeren als je hem nu niet tegenhoudt.

Eenmaal thuis ging ik wat googlen om te achterhalen of het wel klopte wat ik gehoord had. Misschien was het alleen maar een nationalistische kijk. Dat bleek niet het geval. In werkelijkheid was de geschiedenis wel veel ingewikkelder, zoals je hier kunt lezen. Zo moesten de Amerikanen niets hebben van De Gaulle want ze beschouwden hem als een handlanger van communisten. Washington werkte liever samen met de collaborateurs van Pétain. Dat heeft tientallen jaren na WO II nog de verhouding tussen beide landen beïnvloed. Wellicht ook dat er daarom nooit een Hollywood-film over hem is gemaakt.

Ik kwam er achter dat er in 2020 nog een Franse biopic over zijn rol in WO II is gemaakt. Die ga ik maar eens bekijken ook al schijnt de film, zoals vrijwel alle biopics, niet geweldig te zijn.

De Gaulle hervormde Frankrijk in 1959 tot de Vijfde Republiek en werd verkozen tot president die in het nieuwe staatsbestel veel macht kreeg. Er werden verschillende moordaanslagen op hem gepleegd omdat hij de koloniën onafhankelijkheid verleende. Die werden uitgevoerd door de extreemrechtse OAS, de meest bloedige Europese terreurbeweging uit de naoorlogse geschiedenis. In anderhalf jaar tijd (1962-63) pleegden ze ruim duizend aanslagen met zo’n 12.500 doden. Echt waar. Grote kans dat je er nog nooit van gehoord hebt.

In mei 1968, toen in Frankrijk een hevige linkse studentenopstand woedde, hield De Gaulle opnieuw een legendarische speech en voorkwam daarmee op nippertje de omverwerping van de Franse staat.

En toen ben ik, uren later, maar gestopt met googelen. Zo gaat het zo vaak als ik iets willekeurigs hoor, zie of lees: het wakkert een bijna onstilbare kennishonger aan en ik verlies me vervolgens in een speurtocht naar zaken waar ik nooit enige interesse in had. Ik verslind letters, paragrafen alsof het chips zijn.

Prompt verlangde ik weer naar ontspanning maar durfde de zoetgevooisde stem van Jordi Portes niet opnieuw aan te zetten.

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een nieuwsbrief over wat ik zie, lees, schrijf, hoor en verder opmerk. Abonneer je nu meteen gratis via deze link. Vergeet vooral niet de bevestigingsmail te checken.