Op weg naar het Centraal Station van Rotterdam liep ik door het Museumpark, dat sinds een aantal jaren een bouwplaats is waar eindeloos gewerkt wordt aan onduidelijke projecten. Er bloeiden de laatste bloemen van een mij onbekende soort, daar geplant bij een recente herinrichting die al snel weer achter hekken verdween omdat er een nieuwe ingreep uitgevoerd ging worden. In Rotterdam zijn ze heel goed in verwaarlozen en heel slecht in met rust laten. 

De bloemen staken door het hek, alsof ze niet alleen weerstand wilden bieden aan de bouwdrift maar ook aan de naderende herfst. Sommige waren al hun bloemblaadjes kwijt, reeds gesneuveld. De Laatste der Mohikanen, dacht ik onwillekeurig, in een plotseling opzwellende golf van melancholie. 

Terwijl ik het park verliet begon er iets te knagen. De laatste der Mohikanen, kan dat nog wel? Het is een mooie staande uitdrukking voor de enig overgeblevenen van een groep maar ik bedoel, de Mohikanen waren oorspronkelijke bewoners van Amerika en de zegswijze lijkt te verwijzen naar genocide. Niet iets om luchtig over te doen. Er zijn meer van dat soort uitdrukkingen uit de koloniale tijd inmiddels uit de gratie geraakt door voortschrijdend inzicht. En terecht.

Het ongemak begon te groeien als jonge sla in vochtige bedjes. In de trein googelde ik wat. Ik heb het boek van James Fenimore Cooper nooit gelezen, geloof ik. Hooguit als kinderversie. Het stamt uit 1826, is talloze keren verfilmd en wordt wel gezien als de eerste Amerikaanse roman. Het was ook in Europa erg populair en zette de mythe neer van een continent dat er om smeekte overgenomen te worden door Europese migranten, leerde ik. Dat leidde tot een volksverhuizing die de oorspronkelijke bevolking uiteindelijk grotendeels vernietigde, door ziektes, beroving van hun land en geweld. 

De roman speelt in 1757 gedurende de oorlog tussen Frankrijk en Engeland, de zoveelste, die dit keer in Noord-Amerika werd uitgevochten. In het gebied waar nu New York ligt escorteren stoere mannen twee dochters van een officier door het gevaarlijke gebied. Ze worden geholpen door enkele leden van de oorspronkelijke bevolking maar overmeesterd en ontvoerd door een lokale stam wat resulteert in veel achtervolgingen en schietpartijen.

De Mohikanen zijn een nog steeds bestaande stam. Ze zijn niet volledig uitgeroeid. In een aan hen toegewezen gebied, veelzeggend reservaat genoemd, wonen nu nog zo’n 1600 mensen. Dat is minder dan in de tijd dat het boek speelt. Overigens is de hoofdpersoon geen Mohikaan maar een Mohegan. Dat is een andere stam. Die benamingen zijn weer Nederlandstalige interpretaties van de oorspronkelijke namen. Ze werden gemunt door Adriaen Block, die begraven ligt in de Oude Kerk te Amsterdam, en later overgenomen door de Engelsen. 

In de roman introduceert Cooper twee stereotypes van de oorspronkelijke bevolking die het denken zouden gaan bepalen. De ene is de wijze persoonlijkheid, die zichzelf geheel onder controle heeft, de ander de woeste, gewelddadige die zich te buiten gaat aan alcohol. Die twee typeringen leven in de beeldvorming nog steeds voort.

De werkelijkheid was natuurlijk heel anders. In het boek Het begin van alles – dat ik geheel in lijn met de titel nog steeds moet uitlezen – betogen David Graeber en David Wengrow dat de oorspronkelijke inwoners een indrukwekkende samenleving vormden met een grote mate van gelijkheid, democratie en gespeend van materialisme. Zij verbaasden zich over de kortzichtigheid van de Europeanen.

Veel van de ideeën van de Verlichting komen bij hen vandaan, ze werden door Europeanen naar Frankrijk geëxporteerd. Dat is bij de meeste mensen totaal onbekend. Het heersende idee is zelfs dat de beschaving naar Amerika gebracht werd door Europeanen. In werkelijkheid was het andersom. Europeanen zijn meesters in het zich toe-eigenen van andermans bezittingen en kennis en vervolgens te doen alsof die van hen zijn. Het bekende grapje ‘waarom staan de piramides in Egypte? Omdat ze te groot waren om naar Europa te vervoeren’ is ook gewoon een waarheid.

Wat opvalt als ik dit allemaal opschrijf, is dat ik worstel met de woorden omdat ze gewoonweg niet bestaan. De oorspronkelijke bevolking werden indianen genoemd maar dat is een term van de Europese veroveraars – die dachten dat ze in Azië waren beland – die je niet meer kunt gebruiken. Er bestaat echter geen andere benaming, voor zo ver ik weet. Wat je niet kunt benoemen, bestaat al snel niet.

Dat geldt overigens ook voor de nazaten van de kolonisten. Die noemen zichzelf Amerikanen maar dat slaat nergens op. Amerika is immers het hele continent. Terwijl een Amerikaan alleen iemand uit de VS is. Daar bestaat geen woord voor. Sterker nog, voor alle andere landen van het continent is dat wel het geval, van Argentijnen tot Canadezen. Alleen de inwoners van de VS hebben geen eigen naam, maakte Athéna Sol me laatst duidelijk op Instagram.

De echte Amerikanen waren natuurlijk de volkeren die er woonden voordat de vernietiging door de Europeanen begon maar zo wordt dat in de wereldvisie niet gezien.

Geschiedenis is een kookboek met een beperkt aantal ingrediënten uit eigen keuken. 

En zo kostte de enkele, snelle aanblik van een stervend bloemenveld me toch weer een paar uur. Wat voor bloemen zijn het eigenlijk? Het vereiste nog meer zoekwerk maar ik vermoed dat het een variant van de ‘Ruige rudbeckia’ is, een plant afkomstig uit, inderdaad, Noord-Amerika.

Ik ben wel zo romantisch om te denken dat ze me met hun pracht de gedachte van de Mohikanen als het ware hebben ingefluisterd om je dit allemaal te vertellen.

Naschrift: op Facebook wees een lezer er op dat het gaat om de bloemensoort Echinacea, eveneens afkomstig uit Noord-Amerika.

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een zeer persoonlijke nieuwsbrief over wat ik de voorbije week zag, las, meemaakte en dacht. Abonneer je hier gratis.