Op 24 februari 2022 viel het Russische leger Oekraïne binnen, een daad van agressie die het hele continent bedreigt. Zeker nu Trump het op een akkoordje wil gooien met Poetin om het land te verdelen tussen de twee imperialistische grootmachten, net als in 1939 Polen werd verdeeld tussen Hitler en Stalin.

Rusland werd in de vorige eeuw onder meer berucht omdat mensen die er politieke kritiek uitten voor gek werden verklaard en in inrichtingen gestopt. De erfenis van die werkwijze is dat nu het hele land een gesticht is. Dat beeld komt naar voren uit ‘Ik wens mijn huis as’ van de Russische schrijfster en activiste Daria Serenko dat eind vorig jaar in Nederlandse vertaling verscheen.

Ze beschrijft in het eerste deel Meisjes en instituties haar werk in een niet nader genoemde staatsinstelling. Nou ja werk, het is volstrekt onduidelijk wat ze eigenlijk doen, ook voor henzelf. Het lijkt vooral belangrijk dat ze aanwezig zijn. Ze zijn een soort menselijk decor.

Net als in eerdere boeken die ik las over Rusland is de waarheid er dood verklaard. Die doet er niet toe. Dat is moeilijk voor te stellen als je leeft in een land waar de waarheid, hoe gebrekkig soms ook, een belangrijke rol speelt. Dat voormalig premier Rutte een loopje nam met de waarheid was een schande, ook al kwam hij er mee weg, mede omdat hij te glad was om te pakken te krijgen. In Rusland speelt zoiets geen rol, alleen al het idee dat een heersend politicus de waarheid zou spreken is absurd. Al lezende bekroop me het benauwende besef dat we langzaam die kant uitglijden. Wilders liegt voortdurend maar dat is geen beletsel voor zijn populariteit, net zo min als bij bijvoorbeeld Trump.

Zonder waarheid heerst wantrouwen: 

We hadden op het werk evenveel chatgroepjes als meisjes. In elk van die groepjes ontbrak een van ons, zodat de anderen haar onhebbelijkheden konden bespreken of geld bij elkaar konden leggen voor een cadeautje. 

Stelselmatig achter mensen hun rug om praten is hier al – terecht – grensoverschrijdend gedrag maar daar wordt het gewoon georganiseerd. Er zijn politici die er baat bij hebben dat niemand elkaar vertrouwt.

De ziekmakende omgeving is dat niet alleen psychisch maar ook fysiek.

Op een zeker moment werden de meisjes en ik erg ziek. Het was raar, ons haar viel uit, onze huid schilferde en onze maag kon zelfs de lunchyoghurt niet binnenhouden. Binnen een maand waren we allemaal zowat tien jaar ouder geworden.

Het tweede deel gaat over haar tijd in de gevangenis. Ze is veroordeeld omdat ze op sociale media een uitroepteken had geplaatst, het symbool van oppositieleider Navalny, die toen nog in leven was.

In de gevangenis worstelt ze met de oorlog tegen Oekraïne. Ze wil geen oorlog en schaamt zich dat haar land voortdurend delen van andere landen inpikt. Dat er op grote schaal mensen vermoord worden. Vandaar de titel, waarbij huis slaat op het land zelf, waar ze aan de ene kant van houdt maar aan de andere kant niet meer mee kan leven: de fik erin.

Al deze jaren heb ik geleerd van mijn land te houden, maar ik heb er nooit achter kunnen komen waar ik precies van hield.

Dat is een proces dat nu op meer plekken dreigt. Landen vallen in handen van extreemrechts en worden je ontnomen. Hoe zou het nu zijn om progressieve Amerikaan te zijn? Behalve gekmakend. Dat geldt ook voor Nederland. Ik vraag mensen wel eens wie van de kabinetsleden ze thuis uit zouden willen nodigen voor een diner met vrienden. Er zit altijd wel iemand tussen, ongeacht de politieke voorkeur. Maar in dit kabinet niet. 

Inmiddels is Serenko het land ontvlucht en woont in Georgië, een land dat ook bedreigd wordt door Russische overheersing. Zoals steeds meer landen.

Ik wens mijn huis as (inbegrepen bij Kobo Plus) is een dun boek maar geen gemakkelijke kost. De vele noten helpen je de specifieke situatie te begrijpen, de achtergronden, de cultuur. Daardoor waan je je op den duur in Rusland en wordt het nog onvoorstelbaarder dat er mensen in Nederland zijn die beweren dat Poetin een goede leider is, zoals bijvoorbeeld ook Wilders verkondigde. Het verhinderde niet dat hij de grootste partij werd. Terwijl je toch zou denken dat zoiets alleen lukt in een inrichting.

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een zeer persoonlijke nieuwsbrief over wat ik de voorbije week zag, las, meemaakte en dacht. Abonneer je hier gratis.