Toen het nog gewoon was om spottend te praten over zogeheten achtergestelde bevolkingsgroepen was er het begrip Johnny’s en Anita’s. Als ik me niet vergis was de term afgeleid van de film Flodder, een comedy over een disfunctioneel gezin met als vaste ingrediënten drank, seks en geldgebrek. Lachen.

De Franse film Softie laat het leven zien van Johnny, een 10-jarig jongetje dat opgroeit in zo’n omgeving. Waarschuwing: het is bepaald geen comedy. In de openingscène zit hij aan de ontbijttafel met wat de zoveelste vriend van zijn moeder blijkt. De zon schijnt, even voelt het ok maar dan volgt al snel een uitbarsting van redeloos geweld.

Dat is het leven van Johnny. Hij probeert zich staande te houden maar steeds is er iets dat roet in het eten gooit. Het is het verschil tussen de boven- en onderkant van de samenleving. Bovenin domineert het geluk, onderin domineert de pech.

Johnny is een slimme, bijzondere jongen die balanceert tussen het bestaan van een kind en een volwassene. Omdat zijn moeder een dertiger is die leeft als een tiener en zich voornamelijk richt op drank en seks, is hij verantwoordelijk voor het reilen en zeilen van het gezin. Hij zorgt liefdevol voor zijn kleine zusje en tracht zich zo goed mogelijk staande te houden in een nieuwe maar desolate omgeving waar ze net naartoe verhuisd zijn. Die ligt in Lotharingen, een streek in het noordoosten van Frankrijk die cultureel gezien tegen Duitsland aan schurkt. Er wordt nog Frankonisch gesproken, een streektaal die klinkt als Luxemburgs, een mengeling van Frans, Duits en Nederlands. Wie een streektaal spreekt, wordt niet voor vol aan gezien.

Op de nieuwe school treft Johnny een onderwijzer uit de grote stad die zijn talenten herkent en hem stimuleert die te ontwikkelen. Johnny is slecht in taal omdat er thuis niet gelezen wordt, dus geeft de onderwijzer hem een boek. Het zijn kleine gebaren maar ze zetten voor Johnny deuren naar een andere wereld op een kier, bijvoorbeeld naar kunst. Hij wil het leven ontdekken en gaat de onderwijzer zelfs thuis stiekem bespieden om er achter te komen hoe ‘normale’ mensen leven.

Dat leven tussen twee werelden, tussen wal en schip eigenlijk, komt ook tot uitdrukking in het feit dat de film niet grauw en deprimerend gemaakt is, terwijl dat wel voor de hand liggend zou zijn. Sterker nog, in de ruwe, liefdeloze omgeving schijnt af en toe de zon. In wanhoop schuilt ook nog hoop.

Johnny wordt fabelachtig gespeeld door Aliocha Reinert. Hij werd genomineerd voor de César voor opkomend talent. De camera volgt hem zo dicht dat het lijkt alsof je naast hem leeft.

Softie is volgens regisseur Samuel Theis grotendeels autobiografisch. Eerder maakte hij Party Girl, een film over zijn moeder, een aan drank verslaafde erotisch danseres op leeftijd die nooit wil stoppen met ‘feesten’. Ik heb die film niet gezien maar veelzeggend is dat de hoofdrol ook werd gespeeld door zijn echte moeder en er veel geïmproviseerd werd.

Softie zit ook zo dicht op de werkelijkheid dat het voelt als een documentaire. Dat is noodzakelijk omdat het verhaal een aspect kent dat het wel erg ongemakkelijk maakt. Ik ga daar vanwege de plot niks over zeggen. De film heeft in het buitenland prijzen gewonnen maar is in Nederland nooit te zien geweest. Dat kan komen door de coronaperiode – de film werd uitgebracht in 2021 – maar misschien dat de angst voor controverse ook een rol speelt.

Softie – originele titel ‘Petite Nature’ – bekeek ik via Apple TV. Er zijn geen Nederlandse ondertitels, wel Engelse.

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een zeer persoonlijke nieuwsbrief over wat ik de voorbije week zag, las, meemaakte en dacht. Abonneer je hier gratis.