De film is bijna 60 jaar oud maar zou gisteren gemaakt kunnen zijn. Of nee, toch niet, want zulke films worden niet meer gemaakt. Ik heb het over “Twee of drie dingen die ik van haar weet” van de legendarische regisseur Jean-Luc Godard (1930-2022). 

Het is een film die zich niet in een hokje laat stoppen: geen documentaire, geen speelfilm. De criticus Roger Ebert schreef: je kijkt naar de gedachten die op dat moment in het hoofd van Godard opkwamen. Het is een essay maar tegelijkertijd een comedy. 

De film staat ln lijstjes met de beste films aller tijden maar wordt ook verafschuwd. Als je een geweldige film verwacht zul je teleurgesteld raken. Het beste is niets te verwachten, je niet af te vragen waar je naar zit te kijken, het niet erg vinden dat je hele stukken niet begrijpt – ik weet nog steeds niet wat ‘de semantiek van de stad’ is – maar je gewoon te laten betoveren door bijvoorbeeld een kop koffie die op overtuigende wijze het universum voorstelt.

De titel ‘Twee of drie dingen die ik van haar weet’ slaat niet op een vrouw maar op Parijs. Het is halverwege de jaren zestig, het betonnen kapitalisme rukt op. De périphérique is in aanbouw, net als de wijken buiten die ring, met hoge flatgebouwen. Godard las een bericht over vrouwen die sekswerk verrichtten om hun middenklasse levensstijl te kunnen bekostigen. Het nieuwe ‘normale leven’. Dat werd het vertrekpunt van de film. 

Marina Vlady speelt zo’n vrouw en alleen al deze actrice is reden om de film te zien. Ze heeft een, hoe zal ik het zeggen, een nadrukkelijk aanwezige afwezigheid. Een fascinerende onbereikbaarheid. Na het zien van de film kwam ik erachter dat ze de weduwe is van Vladimir Vissotsky, de Russische Jacques Brel, de enige dissident die de communistische dictators niet durfden opsluiten. Vlady zelf staat bekend om haar feminisme en politiek activisme.

Met dat laatste zit de film vol. Steeds keert de Vietnam-oorlog terug. Dat doet natuurlijk denken aan Gaza. Godard gaat ook tekeer tegen het Amerikaanse verslavende consumentisme dat in die jaren Europa verovert, die een wereld brengt vergeven van de reclames. Daar zijn we inmiddels zo aan gewend dat we ons niet eens kunnen voorstellen dat er ooit een wereld zonder reclame of marketing was. Ja, de film is natuurlijk ook lekker antikapitalistisch. Het sekswerk is de metafoor voor wat dat systeem met ons doet: om te kunnen leven moeten we onszelf verkopen.

Ik las achteraf nog meer waardoor ik de film beter begreep. Zo voorzag Godard de acteurs van een oortje waarmee hij hen tijdens het filmen vragen stelde die ze tevoren niet kenden. Je ziet hun onzekere, geïmproviseerde antwoorden die het effect versterken dat je naar een mengeling van documentaire en speelfilm kijkt. Al is mengeling niet het juiste woord, het is iets totaal anders. Iets waar geen woord voor bestaat. Opnames worden bijvoorbeeld herhaald afgespeeld alsof het de normaalste zaak van de wereld is 

Overal tussendoor klinkt de fluisterende stem van Godard die het leven beschouwt. Bijvoorbeeld: om onze gedachten te controleren houden we ons aan feiten maar ook die hebben bedacht, we zitten op die manier opgesloten in onze eigen hersenen, dat tegelijkertijd ons enige instrument is om ons te bevrijden. Als ik het tenminste goed onthouden en begrepen heb. Het is een lange filosofische trip. En dan heb ik het nog niet eens over de beelden, de kleuren, de mode, waar je je aan kunt vergapen. 

Godard was een lefgozer. Hij maakte deze film terwijl hij tegelijkertijd een andere film – Made in USA – aan het maken was. ‘s Ochtends werkte hij aan de een, ‘s middags aan de andere. Waarom? Gewoon, om te zien of hij dat kon.

Ik ga je deze film niet aanraden want de kans is groot dat je afhaakt maar als je nieuwsgierig bent geworden moet je het wellicht toch even proberen.

Ik bekeek 2 ou 3 choses que je sais d’elle via de streamingdienst Sooner maar is ook te zien via Mubi en wellicht nog andere kanalen.

De trailer is zonder geluid. Dat hoort zo.

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een zeer persoonlijke nieuwsbrief over wat ik de voorbije week zag, las, meemaakte en dacht. Doe net als meer dan tweeduizend andere lezers en abonneer je hier gratis.