De titel ‘De kolonie mept terug’ dekt de lading goed. Het betoog van Adriaan van Dis, dat vorige maand verscheen, voelt af en toe als een klap in je smoel omdat hij je confronteert met onaangename werkelijkheden over Nederland. Niet alleen de koloniale misdaden an sich maar ook de manier waarop ze altijd toegedekt of ontkend werden. Ik moest denken aan wat Quinsy Gario ooit vertelde over zijn motivatie om ‘Zwarte Piet is racisme’ te starten. Dat racisme werd natuurlijk altijd glashard ontkend. Het was allemaal toeval en zeker niet zo bedoeld. Totdat hij zag dat bij de opening van een HEMA-vestiging in Londen wel Sinterklaas maar niet Zwarte Piet aanwezig was. “Ze weten het dus wel.”

En dat wordt ook duidelijk uit dit vertoog van Van Dis. De wereldgeschiedenis zit natuurlijk van zichzelf vol ongelukken en zo denken we er ook graag over maar Van Dis laat zien dat Nederlanders wel erg veel opzettelijke aanrijdingen veroorzaakten. Om vervolgens gewoon door te rijden, alles te ontkennen of zich zelfs als slachtoffer te presenteren.

Dat georganiseerd ontkennen heeft ook tot gevolg dat vele Nederlanders er domweg echt niets van weten noch beseffen. Wist je dat de voormalige kolonie Indonesië na het uitroepen van de onafhankelijkheid na de Tweede Wereldoorlog een schadevergoeding aan Nederland moest betalen die hoger was dan de Marshall-hulp? Ik niet.

Het essay, dat je in een uurtje uitleest, handelt volgens de ondertitel Over witte arrogantie en voortschrijdend inzicht: een denkoefening en leesreis en ook daarvan is geen woord gelogen. Er wordt een boekenkast leeggestort en je kunt niet anders dan aan het denken gezet worden. Het is een spoedcursus eigentijds denken over kolonialisme en migratie.

Van Dis merkt ergens op dat er maar een waarheid is maar heel veel verschillende ervaringen. Daar is weinig oog voor geweest. Als je de wereldgeschiedenis vergelijkt met de natuur dan kijken we er altijd naar met de ogen van een jager. Het wordt tijd dat dat verandert en we leren kijken als een natuurliefhebber die ieder organisme waardeert en zichzelf niet de status van ‘beheerder’ aanmeet.

Een goede oefening daarvoor is de film Io Capitano die nu in de bioscopen draait. Het is de Italiaanse Oscar-inzending van regisseur Matteo Garrone die eerder het felrealistische Gomorra maakte over jongeren die opgroeien in een wijk die beheerst wordt door de maffia.

Io Capitano toont de lotgevallen van twee Senegalese tienerjongens die dromen van een grootse toekomst in Europa en besluiten het er op te wagen. Ze hebben geen idee wat voor gruwelen hen te wachten staan. Als je eenmaal aan de tocht begint is er geen weg meer terug. Ze trekken met behulp van mensensmokkelaars door de Sahara en dat is erger en harder dan je denkt om vervolgens in Libië te belanden, wat niet anders omschreven kan worden dan als de hel op aarde. Ze worden tot slaaf gemaakt en verkocht. Verder wil ik niks verklappen maar als je de film ziet ga je je met de minuut ongemakkelijker voelen over de manier waarop in dit land over migratie wordt gepraat en gedacht. In alle opzichten trouwens. Ik moest regelmatig denken aan This is London van Ben Judah waarin hij optrekt met migranten van allerlei afkomst in Londen. Slechts zelden zijn ze er van overtuigd dat het een goed idee was om te migreren. Als ze er al economisch beter van worden dan verliezen ze wel op andere terreinen bijna alles met als belangrijkste het gemis van een thuis.

Tegelijkertijd weet je ook dat migratie altijd heeft bestaan en zal blijven bestaan. Voor de samenleving levert het nadelen maar ook veel voordelen op. Waar geen migratie is, sterft de toekomst. Van Dis merkt in zijn boek op dat Parijs de grootste Afrikaanse stad buiten Afrika is. Het zou me niet verbazen als het ook de grootste Russische stad buiten Rusland is. Het is de grootste Cambodjaanse stad buiten Azië en ook de grootste Laotiaanse. En dat geldt voor veel meer nationaliteiten. Ik vermoed dat het bijvoorbeeld ook de grootste Amerikaanse stad buiten de VS is. Tegelijkertijd is het ook de mooiste en fijnste stad van Europa en daarom ook de meest door toeristen bezochte stad ter wereld. En het is de stad met de meeste protesten en rellen. Dat gaat allemaal samen. Het is net de natuur.

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een zeer persoonlijke nieuwsbrief over wat ik de voorbije week zag, las, meemaakte en dacht. Abonneer je hier gratis.