In een tankstation langs de autoroute kocht ik een boek. Ik weet dat het niet goed is om boeken te kopen bij tankstations want dan sterven de boekhandels. En dode boekhandels kunnen geen schrijvers voeden. Dan worden er geen boeken meer geschreven. Dus met deze ene handeling bracht ik het voortbestaan van de wereldliteratuur in gevaar. Je ziet, ik ben heel goed in me schuldig voelen.

Maar ook in rationaliseren. In Frankrijk worden boeken beter beschermd dan wolven. In iedere straat zitten boekhandels, alsof het kappers zijn. Op tv praten ze over boeken. Dat kunnen ze in Nederland niet en daarom gaat tv altijd over tv. Zoals boeren alleen maar over boeren kunnen praten. 

Als in dit land, dat zo om boeken geeft, boeken bij het tankstation verkrijgbaar zijn dan kon het vast geen kwaad. Logisch eigenlijk dat ze daar verkocht worden: brandstof voor de geest. Al kunnen bestuurders natuurlijk niet onderweg lezen. Het is voor de passagiers. Ik zag een file voor me met alleen maar lezende mensen. Het maakte me gelukkig. Ik ben nog nooit eerder gelukkig gemaakt door een file.

Kortom, ik mocht best een boek kopen. 

Ik pakte een boek uit het rek omdat het dun was. Laat ik daar niet over liegen. Ik wil graag lezen maar ik ben ook een slechte lezer. Zoals ik graag wil hardlopen maar een waardeloze renner ben. Om toch de finish te halen kies ik dunne boeken. Ik ben een korteafstandslezer. 

Dit boek was nog geen honderd pagina’s. Ik las de eerste zin om te zien of het moeilijk was want mijn Frans is zich nog aan het ontwikkelen. Ergens in mijn hersen wordt een deel van de cellen gekoloniseerd door de nieuwe taal. Langzaam groeit het gebied, onevenwichtig. Ik lees Franse boeken maar praat als een kind van 5. Misschien lees ik literatuur ook wel met het bevattingsvermogen een kind van 5. Dan ben ik nooit veranderd. Als kind las ik ook graag boeken die te moeilijk waren. Op mijn 13e las ik Engelstalige romans, waar ik heel weinig van begreep. Kun je voor je plezier lezen zonder de woorden te begrijpen? Zoals je hardloopt zonder een bestemming te hebben?

Yuko Akita avait deux passions, luidde de eerste zin. Iemand had twee passies. Dat begreep ik wel. Maar was dit een Japans boek? Als het vertaald was kon ik het net zo goed in het Nederlands lezen. Als ik Frans lees wil ik dat het ook in het Frans geschreven is. Anders is het toch zoiets als pastasaus uit IJsland. 

Het bleek een boek van een Fransman maar het verhaal speelde in Japan. Dat was een twijfelgeval. Ik moest even denken en bedacht dat het dan toch een Frans boek was. Het zijn Franse gedachten die losgelaten worden op Japan. Zoals Hansje Brinker een Amerikaans sprookje is van Mary Mapes Dodge dat meer over de VS zegt dan over Nederland. Ver weg is het vaker ook veiliger omdat het alledaagse uit zichzelf bijzonder en mooi wordt. Een Japanse priester is minder belast dan een Franse.

Yuko Akita avait deux passions.

Le haiku.

Et la neige. 

Dat is een haiku over twee passies: de haiku en de sneeuw. Lijkt me typisch Frans om zo te openen. Romantisch. Wereldwijs, of wat er voor doorgaat. In ieder geval knap bedacht. Wel jammer dat de schrijver dat zelf waarschijnlijk ook vindt. Schrijven als een acrobaat, kijk eens wat ik kan.

Het is een debuutroman las ik op de achterflap. Neige is in vele talen vertaald, maar niet in het Nederlands voor zo ver ik weet, en stamt uit 1999, toen nog gedacht werd dat de geschiedenis niet meer bestond. 5 euro 90. Een sandwich is duurder.

Ik rekende af en begon te lezen. Het boek van nog geen 100 pagina’s bestaat uit 54 hoofdstukken, eigenlijk meer een soort paragrafen. Dat is wel zo prettig. Ik kon het verhaal zo beetje bij beetje opknibbelen. Frans lezen is vermoeiend, net als hardlopen. Ik deed er een week over.

Neige, geschreven door Maxence Fermine, gaat over een dichter die dicht over sneeuw, en alleen witte gedichten maakt. Dan wil hij weten hoe je kleur ziet en beschrijft. Dat leert hij van een meester, die blind blijkt. Ja ja. 

Hij ontvangt zo een levensles in een vorm die veel diepte lijkt te hebben maar waar je geloof ik toch maar niet te veel over na moet denken. Zoals je bij het genieten van het woord hemelsblauw nooit moet beredeneren dat de hemel niet bestaat.

Het is een mannenverhaal, viel me al snel op. Alle communicatie verloopt tussen mannen. De vrouwen die er in voorkomen figureren slechts als potentieel bezit. Schoonheid is hun belangrijkste eigenschap, het bevredigen van verlangens hun enige functie. Een beetje zoals prinsessen in oude sprookjes.

Als je oude boeken leest heeft religie daarin vaak een bepalende rol. Robinson Crusoe bijvoorbeeld is een heel religieus boek. Dat maakt het ook achterhaald, in de zin van minder interessant. Tenzij je geïnteresseerd bent in de historische rol van religie, in het geval van Crusoe als racistisch dogma. Ik vraag me af of al die boeken waarin vrouwen weggecijferd worden ook zo’n lot te wachten staat. Dat de verhalen aan kracht verliezen omdat we inmiddels zien dat ze de helft van de mensheid negeren dan wel reduceren. Een verhaal als Neige zou nu niet meer uitgegeven worden, vermoed ik. Nee, hoop ik.

Het verhaal is niettemin aardig bedacht. En misschien ook wel goed geschreven. “Voor Mozart zit de ware muziek tussen de noten, bij Fermine zit het in de woorden,” concludeerde het weekblad Le Nouvel Observateur. Ik kon de schoonheid niet ontdekken, als je woorden steeds moet opzoeken, verliezen ze wellicht hun magie. 

Ik schrijf dit tijdens het ontbijt op een terras in het zuiden van Europa. De zon schijnt. Een merel scharrelt wat rond. Zou deze merel, als ik hem meenam naar Nederland daar andere merels verstaan of zou hij daar net zo onbegrepen worden als het Nederlands van mij hier? Verstaan alle vogels over de hele wereld elkaar, omdat ze maar weinig kreten gebruiken? Zouden mensen elkaar ook beter verstaan als onze taal beperkt was tot zeg vijftig begrippen? Verstaan we elkaar niet omdat onze vaardigheden te groot zijn?

Ik kwam er natuurlijk niet uit. 

De vertelling leverde me dus prettige gedachten op, ook al stonden ze niet in het boek. Dat gaat over evenwicht in het leven. Mijn Frans is daar kennelijk nog te wankel voor.

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een zeer persoonlijke nieuwsbrief over wat ik de voorbije week zag, las, meemaakte en dacht. Abonneer je hier gratis.