Ik heb een jaar lang niks gekocht. Of laat me eerlijk zijn: bijna helemaal niks gekocht. Dat komt door een vriendin die vorig jaar oktober – opnieuw – klaagde dat ze te veel kocht. Kleding vooral, dat gaat zo lekker online. Maar er is meer gadgets, spullen, dingen. Ons leven is als het ware obees omdat al die spullen ruimte innemen en een last vormen. 

Tijd voor de harde aanpak dus. We spraken af een jaar lang niks te kopen. Dat wil zeggen: geen nieuwe kleding of spullen. Behalve als er iets vervangen moet worden omdat het stuk is. Dat laatste bleek verstandig: de wasmachine ging inderdaad na 12 jaar gebruik stuk.  Boeken waren ook uitgezonderd, want anders sterven de schrijvers uit. Maar geen nieuwe iPhone, geen sneakers, geen kleding.

Ik heb al eerder geschreven over mijn ervaringen, na drie maanden, na een half jaar. Toen wist ik nog niet dat ik ook zou falen. Het niks kopen ging goed tot ik deze zomer twee weken in Parijs verbleef om Frans te studeren. De verleiding bleek groot en het grootste gevaar voor het bieden van weerstand is het excuus. Iedere verslaafde kent dat: nu mag het wel want… 

Iemand, ik weet niet eens meer wie, had me gezegd dat vakantie een periode is waarin dat soort strenge afspraken niet gelden. Misschien had ik het wel gewoon zelf verzonnen. Ik gaf er aan toe. Ik vroeg me daarna nog lang af waarom. 

Consumentisme is, zo is me inmiddels wel duidelijk geworden, een soort drug om de leegte van je bestaan op te vullen. Dat gaat niet alleen om een permanente leegte, maar juist ook om de tijdelijke dieptes. De eenzaamheid die een stad met zich mee kan brengen, en die ik over het algemeen kan waarderen, is ook zo’n gevoel. In Parijs waar ik helemaal niemand kende dook dat een enkele keer op. Voldoende om een paar keer mijn favoriete modewinkels binnen te vallen en me daarbij niet in te houden. 

Ik ging er tekeer als een vos in een kippenhok. Roofdieren slagen er lang niet altijd in een prooi te pakken te krijgen. In zo’n hok maakt  een vos veel meer kippen dood dan hij kan opeten, gewoon omdat het een buitenkans is. Zo voelde het ook: nu kan het, straks niet meer. Ik ben er nog niet uit of ik in die paar dagen zelfs net zoveel aanschafte als normaal in een jaar. Je zou kunnen denken dat de hele challenge daarmee teniet is gedaan maar dat is niet zo. De rest van het jaar is immers mijn gedrag veranderd.

Zoals wel vaker als ik een tijd met iets stop, denk ik niet dat ik er ooit nog opnieuw mee begin. Niks kopen maakt het leven rustiger, zoals bij iedere dwang die wegvalt. Want kopen is een dwang, daar ben ik inmiddels wel van overtuigd. Het is onderdeel van de cultuur van “jezelf belonen”. Iedereen die de naam Pavlov kent, weet hoe dat werkt: het is geen belonen, je maakt jezelf verslaafd.

Je zou denken dat het belangrijkste effect van de challenge is dat ik geld over hou. Dat is ook prettig maar de grootste verandering is dat ik rustiger ben geworden. Dat geeft me meer plezier en voldoening in het leven. Mensen die erg bezig zijn met materialisme roepen dan ook eerder medelijden dan afgunst bij me op.

De vriendin met wie ik de afspraak maakte hield het niet vol. Ze worstelt er nog steeds mee. Doordat ze veel koopt, is ze meer bezig met niet-kopen dan ik. Zoals iemand die wil minderen met drank er meer mee bezig is dan iemand die stopt. 

“Ik koop wel alleen nog maar tweedehands”, zei ze laatst. Dat is beter voor de planeet maar nog steeds slopend voor haar geestelijk welzijn. Van kopen word je niet gelukkig. Natuurlijk, ik ben heel blij met de broek en schoenen die ik in Parijs kocht. Die laatste had ik ook echt nodig. Maar dat geluk wordt deels teniet gedaan door de dingen die ik kocht zonder ze nodig te hebben. Als ik de kledingkast open zie ik zelfverwijt. Ik heb er ook schuldgevoel mee gekocht. Het gaat niet om het geld. Een bezoek aan de Action kan je voor een paar euro hetzelfde complex opleveren.

Het jaar is voorbij. Ik heb een nieuwe iPhone nodig omdat het vijf jaar oude model dat ik nu heb steeds meer kuren begint te vertonen. Maar ik heb eigenlijk geen zin er een aan te schaffen. Kopen is iets geworden waar ik voor terugdeins. En dat, dat is voor mij een geheel nieuwe ervaring. 

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een zeer persoonlijke nieuwsbrief over wat ik de voorbije week zag, las, meemaakte en dacht. Abonneer je hier gratis.