Ik moest dit weekend naar Lille voor een ontmoeting. Een stad waar ik regelmatig langs of doorheen rij maar nooit stop. Nu dus wel en dat werd een aparte ervaring.

Op weg erheen kom je natuurlijk op wegwijsborden tegen dat de stad in Vlaanderen Rijsel wordt genoemd. Dat leverde al rijdende twee vragen op. De eerste luidde: wat is de overeenkomst tussen de woorden Rijsel en Lille? De tweede: spreken ze in Lille dan ook Nederlands?

Het zijn van die vragen die in je opkomen en je vervolgens weer laat varen zonder ooit het antwoord te weten maar omdat ik nogal een beetje zwaar getafeld had, werd ik middenin de nacht wakker, kon de slaap niet meer vatten en besloot wat te gaan googelen. Dat had ik natuurlijk beter niet kunnen doen. Er opende zich een ravijn aan geschiedenis, waar ik prompt in donderde en waardoor ik achter bizarre zaken kwam.

Eerst de naam. Het is niet helemaal accuraat wat ik nu vertel maar klopt wel in grote lijnen. En anders is het gewoon een goed verhaal. Lille komt van het Franse woord voor eiland, l’ile. Het Engelse woord voor ile is isle. Dat spreek je uit als ijl, de s laat je weg. Als je de s wel uitspreekt krijg je ijsel. En als je ter toevoegt, in de betekenis van op, dan heb je Ter IJsel, afgekort tot Rijsel. Vandaar.

Dat vertel ik nu even kort maar ik was er toch al gauw een uur of twee mee bezig omdat ik me natuurlijk verloor in de geschiedenis, die bestaat uit een aaneenschakeling van oorlogen en vernietigingen, tot aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. 

Zo las ik op Wikipedia dat de stad in 1297 werd aangevallen door het Franse leger, er een belegering volgde die maanden duurde en de bevolking zelfs een kudde varkens inzette om zich te verdedigen. Dat laatste intrigeerde me. Varkens zijn slim. Ik zie ze nooit als vechtersbazen maar dat is onjuist want met zwijnen is dat natuurlijk anders. Maak geen ruzie met een zwijn. Ineens herinnerde ik me ook weer de verhalen over boeren die ten val komen tussen varkens en doodleuk opgegeten worden. Misschien lustten de varkens die Franse soldaten ook wel rauw. Letterlijk. Een omgekeerd slachtveld. Het leek me een historische gebeurtenis, eindelijk een veldslag waar je als vegetariër iets aan hebt. Ik heb in alle talen gezocht maar er verder helaas niks over kunnen vinden.

Dan de taal. In het gebied waar Lille ligt wordt inderdaad een streektaal gesproken die Frans-Vlaams heet. Al kun je daar in de stad niet mee terecht, vermoed ik. De taal is officieel erkend en bevat woorden die te mooi zijn om niet te noemen. Zo heet een lieveheersbeestje piepebontje en is een tandenborstel piemlepiet. Boos betekent slim en als je boos bent dan heet dat in het Frans-Vlaams droef. Vry zeg je als mooi bedoeld wordt en wie vals speelt is aan het zeuren.

Een taal die alles anders maakt, veel vrolijker. Ik moest denken aan wat de taxichauffeur zei die er nog niet zo lang woonde en een lofzang afstak. “De mensen zijn hier zo ongelofelijk aardig, dat maak je nergens anders mee.” Het spaarzame contact dat je als toerist met de plaatselijke bevolking had, leek dat te bevestigen. Zelfs de ober die per ongeluk een bord omkieperde over een van de gasten was uiterst aardig. “Dit is me nog nooit gebeurd.” Gelukkig maar.

Er is aan die aardigheid een beroemde chanson gewijd. Les Gens du Nord, van de van oorsprong joodse Berber Enrico Macias.

Maar goed, je hoort in Lille dus wel veel Nederlands op straat maar dat is afkomstig van Belgische Vlamingen. Rijsel is voor hen wat Antwerpen is voor Nederlanders, een fijne stad net over de grens. 

Ik bedacht dat mensen die voor het geluk naar het zuiden trekken toeristen worden genoemd en degenen die daarvoor naar het noorden gaan tot migranten worden bestempeld. Daar is vast veel moois over te bedenken en schrijven maar toen was het vier uur in de nacht en ging ik verder slapen. Gelukkig kon ik uitslapen, of zoals ze in het Frans-Vlaams zeggen: Een gat in de dag branden.

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een wekelijkse nieuwsbrief over wat ik de voorbije week zag, las, meemaakte en dacht. Abonneer je hier gratis.