Kan een slechte film toch goed zijn? Of een goede film toch slecht? Ja, dat kan. Het bewijs daarvan zag ik zaterdagavond toen ik thuis Radical bekeek, een prachtige film die me tot tranen roerde maar die ik tegelijkertijd eigenlijk ook niet zo goed vond. Het toonde me weer eens dat goed en slecht simplistische labels zijn die meer bij multiple choice examens horen dan bij het echte leven.

Critici sabelen de film nogal eens neer. “Een voorspelbaar en sentimenteel drama,” sneerde bijvoorbeeld de Volkskrant toen de film eerder dit jaar in de bioscopen verscheen. Op het beroemde Sundance Festival won Radical de publieksprijs en krijgt 7,8 van de kijkers op Imdb, bij Rotten Tomatoes zelfs 99 procent.

Radical is gebaseerd op een waargebeurd verhaal. In 2011 werd op een basisschool in Matamoros, een Mexicaans stadje dat op de grens met Texas ligt, een nieuwe onderwijzer aangesteld. Hij trof een hopeloze toestand. Voorzieningen waren er amper. De bibliotheek was leeg, het computerlokaal onbruikbaar omdat alle apparatuur jaren geleden gestolen was. De leerlingen, veelal uit arme gezinnen, waren ongeïnteresseerd en berucht om hun slechte prestaties. Buiten de school vlogen de kogels van drugsbendes in het rond. 

Sergio Juárez Correa zag het niet zitten om hier de bekende lesstof af te werken met het onvermijdelijke slechte resultaat. Geïnspireerd door een nieuwe methode die hij op YouTube zag, ging hij op een radicaal andere manier aan het werk. Hij schoof alle lesstof in de prullenbak en liet de leerlingen zelf bepalen wat ze wilden leren. Dat is natuurlijk al meteen een interessante vraag: wat willen jullie leren? Er ontstond discussie, er moest nagedacht worden. Voor het eerst in hun leven werd deze kinderen niet verteld wat ze moesten doen.

Dat stuitte natuurlijk op verzet van de conservatieve krachten die scholen graag in militaire termen zien, waarbij alles draait om discipline en straffen. Dat een dergelijke aanpak niet werkt, willen ze niet weten. 

Een van de leerlingen is Paloma, een meisje dat met haar vader op een vuilnisbelt woont. Nu ze mocht dromen, sprak ze de wens uit astronaut te worden. Normaal zou ze uitgelachen worden maar niet door deze meester. Hij ontdekt zo dat ze een buitengewoon talentvol persoon is, onder meer een rekenwonder. Het is tekenend voor Radical dat de echte Paloma ook even opduikt als cameo in de rol van bibliothecaresse die haar filmpersonage behulpzaam de weg wijst naar de afdeling filosofie. 

Radical is een hartverscheurende feel good movie. Geheel in de geest van het onderwerp is het allemaal erg schools. Ik snap dat critici daar over vallen maar ik vind het in dit geval goed werken. Als je je laat meeslepen door het verhaal, en dat is overduidelijk de bedoeling van de film, leef je mee met de strijd van de docent, al wordt die nog zo clichématig in beeld gebracht. Ook al omdat de kinderen in de film zeer geloofwaardig acteren.

Radical is een hoopvolle film. Dat het allemaal echt gebeurd is, maakt het nog sterker. Maar is het allemaal echt gebeurt? De film is gebaseerd op een artikel in Wired uit 2013. Ik las dat en toen begon er een belletje te rinkelen. Het is een verhaal dat zo uit een Ted X conferentie lijkt geplukt: er is een hardnekkig probleem dat nooit iemand kan oplossen maar kijk, met een verrassende totaal andere ‘slimme’ benadering (en behulp van technologie) blijkt het doodeenvoudig opgelost te kunnen worden. Het is wereldverbetering als entertainment.

Het verhaal in Wired lijkt ook de blauwdruk voor de iPadscholen die in 2014 werden opgezet, in Nederland door Maurice de Hond. Op deze Steve Jobs-scholen zouden leerlingen met behulp van iPads zichzelf wijzer maken. Vier jaar later waren ze allemaal weer gesloten. De resultaten waren dramatisch.

De iPadscholen waren net als de methode in de film gebaseerd op de ideeën van de Indiase onderwijskundige Sugata Mitra die er spectaculaire resultaten mee geboekt zou hebben. De Correspondent concludeerde in 2017 dat de verhalen grotendeels verzonnen waren.

Dat wil niet zeggen dat het verhaal in Radical onzin is. Het is, zoals al eerder gezegd, waar gebeurd. Maar voor mij gaat het in de film dan ook niet om de onderwijsmethode maar om het respect dat de onderwijzer voor zijn leerlingen heeft. Hij opent hen de ogen en laat ze in zichzelf geloven. Dat levert bij ieder kind resultaat op.

Ik moest tijdens het kijken ook even denken aan de hysterische tirades die rechtse politici afstaken na de recente geweldsuitbarstingen in Amsterdam. Ze kennen maar een ‘oplossing’: keihard optreden. En als dat niet werkt: nog harder aanpakken. Iedere expert kan je vertellen dat het alleen maar averechts werkt maar sommige mensen willen nu eenmaal niets leren en zeker niet toegeven dat ze het verkeerd hadden.

Radical is een liefdevol gemaakte film die je met een zelfde houding moet bekijken om hem te kunnen waarderen. Een beetje meer liefde kan ook de wereld wel gebruiken.

Radical is online beschikbaar.

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een zeer persoonlijke nieuwsbrief over wat ik de voorbije week zag, las, meemaakte en dacht. Abonneer je hier gratis.