Wie zichzelf beter wil leren kennen of tegenkomen, zoals dat zo mooi wordt genoemd alsof het een onverwachte ontmoeting is, moet gaan wandelen. Niet een ommetje door de wijk maar lange wandelingen door de natuur, liefst ver van de bewoonde wereld. Dat klinkt als een cliché maar het is echt zo. Althans, toen de pandemie toesloeg en ik net als iedereen ging wandelen, waaronder het halve Pieterpad, merkte ik dat. Mijn leven is sindsdien niet meer hetzelfde, in positieve zin.

De film Sur les chemins noirs (Op de ongebaande paden) uit 2023 volgt Pierre, een zeer populaire schrijver van reisverhalen waarbij hij als durfal over de wereld trekt, die in een dronken bui ernstig ten val komt en ternauwernood overleeft. Op zijn ziekbed neemt hij zich voor na zijn herstel een voettocht dwars door Frankrijk te maken, van het zuidoosten in de Provence, naar de kust van Bretagne in het westen. 1300 kilometer lopen over paden die amper bestaan, zonder gps of andere geavanceerde middelen maar met een landkaart, overnachten onder de sterren, worstelend met zijn verleden. 

Pierre wordt gespeeld door Jean Dujardin, een van de grote sterren die een genot is om naar te kijken, en dat is ook wel nodig omdat het grotendeels een solofilm is. Je ziet Pierre over de bergen klimmen, rivieren oversteken, langs ravijnen lopen. Dat klinkt saai maar is het niet. Hij praat in zichzelf over wat hij ervaart, wat wandelen is. Bijvoorbeeld dat paden “je laten ontsnappen aan de tijd”. Je kunt dat afdoen als romantische gedachtenfrutsels maar de woorden raken ook aan de voor taal vaak onbereikbare ervaring. Wandelen opent in je ziel wegen die veel verder voeren dan de paden. Kijk, ik probeer het ook.

Als je de film alleen maar bekijkt als de worsteling van een man dan is die niet heel bijzonder, ook al omdat de in Frankrijk wereldberoemde schrijver op wiens boek en ervaring de film gebaseerd is, de avonturier Sylvain Tesson, hier niet zo bekend is. Dat is voor de prettige beleving misschien ook wel goed want Tesson wordt, overigens tegen zijn zin, door critici in het extreemrechtse kamp geplaatst, net als bijvoorbeeld Michel Houellebecq.

Je merkt dat aan terloopse opmerkingen als hij bijvoorbeeld mijmert over de verwoesting van de natuur. Hij wil dat tegengaan maar voelt zich niet thuis bij “het narcisme van de activist”. Of aan het dédain ten opzichte van de ‘neo-ruraux’, de nieuwkomers op het platteland. Je ziet het ook aan de verdeling van vrouwenrollen. Zijn vrouwelijke partner, die bij een eerste ontmoeting meteen voor hem valt, is er voor de seks. Om de zachte ‘vrouwelijke’ kanten van het leven te bespreken is er zijn zus. Zussen zijn samen met moeders de enige vrouwen waardoor macho’s zich niet bedreigd voelen.

Pierre is een mannenman, met bijbehorende opvattingen. Die kun je wegzetten als fout maar interessanter is de vraag hoe je zo iemand gaat overhalen te veranderen. De natuur waar hij naar verlangt, en die hij wil beschermen, is niet links of rechts maar de problemen zijn dat wel. Neem de gepensioneerde boer die hij ontmoet en die vertelt hoe het boerenleven is vernietigd door schaalvergroting, “Vroeger maakte ik drie kazen per dag, nu moeten ze 150 stuks per dag produceren. Zonder dat ze er veel meer mee verdienen.” Of de inwoners van dorpen die tientallen kilometers moeten reizen om een huisarts te bezoeken. “Wij zoeken een dokter” staat er op het bord op het dorpsplein.

In de huidige economie draait alles om efficiëntie. Het wordt gebracht als het enige streven. Het logisch gevolg is haast. De natuur daarentegen is totaal niet efficiënt. Tijd is er in overvloed. En zo valt er wel meer te zeggen over de inrichting van de wereld en de gevolgen daarvan. Daar komt de film niet aan toe. Die surft meer op een aantrekkelijk romantisch gevoel van verlies. 

De andere hoofdrol in deze film is weggelegd voor het Franse landschap, wild, ruig en uitgestrekt. Waar de wolven weer rondlopen. De bekende discussie wordt aangestipt. Wie hoort hier thuis? De wolf die hier al langer woont dan de mens of de gefokte schapen van de boer? 

Dat laat onbedoeld ook zien waar het in wezen om gaat. De macho Pierre heeft het in de film nog vaak over het bedwingen van de natuur. Hij heeft niet door dat het een oude illusie is. In Valencia en op tal van andere plaatsen kunnen ze je inmiddels vertellen dat de natuur zich uiteindelijk nooit laat bedwingen. Sterker nog, de natuur kent die strijd niet eens. Die corrigeert gewoon. Hopelijk komen mannen als Pierre uiteindelijk ook tot dat inzicht. Een beetje hulp kunnen ze daarbij wel gebruiken, dat laat de film ook zien.

Sur les chemins noirs is te huur via diverse streamingdiensten.

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een zeer persoonlijke nieuwsbrief over wat ik de voorbije week zag, las, meemaakte en dacht. Abonneer je hier gratis.