Managers zijn brokkenmakers. Ze denken in processen om hun doelen te bereiken. Ze werken louter langs de lijnen van efficiëntie, kosten-baten, groei. In hun ogen is dat een economische noodzakelijkheid, even onontkoombaar als de leer van Darwin. Zo werkt het, zeggen ze.

In werkelijkheid werkt het natuurlijk helemaal niet zo. De planeet gaat naar de ratsmodee door dit soort Angelsaksisch denken dat de afgelopen honderd jaar de wereld is gaan domineren. Want er zijn dingen die niet in een Excel-sheet passen.

In de film Evil Does Not Exist zie je zo’n manager, of nee nog erger, een consultant. Hij heeft een project bedacht om geld te verdienen: een glamping in een afgelegen dorp temidden van de natuur. Als de bewoners er achter komen dat het ten koste gaat van die natuur, protesteren ze. De consultant weet wel hoe daar mee om te gaan. Hij doet wat alle managers doen: knip het probleem op in kleine probleempjes. Los er daar een paar van op en het verzet zal verdampen.

Evil Does Not Exist is de nieuwe film van de Japanse meester Ryûsuke Hamaguchi. Ik zag al eerder twee films van hem die als gemeenschappelijk kenmerk hadden dat ik ze niet begreep en me tegelijk diep raakten. Alsof je naar een verpletterend abstract schilderij kijkt.

Datzelfde gevoel roept deze film op. Ging het in de andere films over de ongrijpbaarheid van liefde waar je je alleen maar aan over kunt geven, nu is het de natuur waar we ons niet volledig mee kunnen verbinden en tegelijkertijd niet los van kunnen maken.

De film opent met een minutenlange scène in een bos. De camera is vanaf de grond recht naar boven gericht. Je ziet alleen de hemel en de boomkruinen. Ze zijn als wortels in het luchtledige. Het spiegelbeeld van wat zich onder de grond afspeelt. Daar wordt het voedsel opgenomen en in de lucht wordt het weer afgegeven als zuurstof. Wij zijn niet geneigd om zuurstof te zien als voedsel want ‘van de lucht kun je niet leven’ maar dat is een kortzichtige kapitalistische redenering. De waarheid is immers dat je juist zonder zuurstof niet kunt leven. Het schetst ons gebrekkig begrip van de natuur waar we zelf deel vanuit maken.

Het mooiste van Evil Does Not Exist vond ik dat de film je zo dichtbij de natuur brengt. Niet met schitterende plaatjes van dieren of planten maar met het ritme. De natuur is traag en soms ineens even razendsnel. Haast is geen natuurlijk begrip. Efficiëntie evenmin. De natuur is immers totaal niet efficiënt. De natuurschrijver Koos van Zomeren constateerde ooit over de miljoenen zaadjes die uitgestrooid worden door bomen en uiteindelijk maar een handvol nieuwe bomen opleveren dat de natuur een vingerhoed vult met een brandweerslang. Wie dat ziet als verspilling is arm van geest.

Er gebeurt niet heel veel in Evil Does Not Exist maar dat maakt de film juist prachtig. Minutenlang kijken naar een man die houthakt. Het lijkt heel simpel, totdat een buitenstaander dat ook wil proberen. Ik voelde me die buitenstaander. De film stuurt je richting nederigheid.

Het verhaal vertelde ik net al: een paar stadslui willen in een dorp een glamping inrichten. Ze vangen daarvoor subsidie van de overheid die in de coronatijd heeft bedacht dat mensen moeten ontspannen in de natuur. Er is een houthakker en zijn kleine dochter die een leven leiden met het tempo van korstmos. Komt die leefwijze in gevaar? In de schaduw van het verhaal speelt nog een persoonlijk mysterie.

Maar tegelijkertijd is dat niet het verhaal van de film. Dat gaat veel dieper. Over hoe vredig de natuur is, behalve als er gevaar dreigt. Of zoiets. Over balans, en dan niet een met activa en passiva. Over grenzen. Ik ben er nog niet uit. Voeg daarbij een soundtrack met de kracht van een kunstwerk. Ga je de film met iemand zien, reserveer dan alvast wat tijd voor het nagesprek. Dat is wel zo efficiënt.

Evil Does Not Exist. De twee eerdere films, Oscar-winnaar Drive My Car en Wheel of Fortune and Fantasy zijn inmiddels online te huur.

PS: Iedere zondagavond verstuur ik In de Week, een zeer persoonlijke nieuwsbrief over wat ik de voorbije week zag, las, meemaakte en dacht. Abonneer je hier gratis.